Rant; Fransızca, kira, faiz getirisi anlamına gelen rente sözcüğünden gelmektedir. Doğal kaynaklara sahip olanların bunları başkalarına kiralaması sonucu elde ettikleri gelirler için kullanılan bir terimdir. Toprak sahibinin toprağını kiralaması, arazisinde içme suyu kaynağı olanın bu kaynağı başkasına işletmesi için kiralaması ya da petrol rezervine sahip bir kişi ya da kurumun bu alanı kiralaması ve bu yolla emek harcamadan gelir elde etmesi rant için örnek olarak gösterilebilir.

Ekonomik rant kavramını ilk gündeme getiren David Ricardo’dur. Ricardo, rantı, toprağın kullanımı için toprak sahibine ödenen bedel olarak tanımlamıştır. Ricardo’nun sözünü ettiği rant, mutlak rant ya da kıtlık rantı olarak bilinir. Kıtlık rantı; bir üretim faktörünün talebe göre kıt olması durumunda ortaya çıkar. Üretim faktörlerinden birisi olan toprak (ya da daha geniş olarak doğal kaynaklar) miktar bakımından sınırlı, kıt bir kaynaktır. Çoğaltılması mümkün olmadığı gibi bir başka yere taşınması da imkânsızdır. Toprak nerede bulunuyorsa ancak orada üretime katılabilir. Diğer üretim faktörleri olan emek ve sermayenin tersine zamanla toprağın arz miktarını arttırmak söz konusu olmaz. O nedenle buna kıtlık rantı deniyor. Toprak dışındaki diğer doğal kaynaklar biraz farklı konumdadır. Mesela petrolde yeni rezervlerin oluşması milyonlarca yıl gerektirse de daha önce bilinmeyen yeni rezervler bulunduğunda petrolün arz miktarı artırılmış olur. Ricardo, toprakların coğrafi konumları, kimyasal kalitesi gibi farklılıkları açıklamak için de diferansiyel rant kavramını geliştirmiştir.

Zaman içinde rant tanımının çerçevesi toprak ve doğal kaynaklarla sınırlı kalmaktan çıkarak genişlemiş ve emek harcamadan elde edilen kazanımları kapsayan getiri şekline dönüşmüştür. Bu tür gelirleri elde edenlere rantiye deniyor. Kendisine miras bırakan kişinin bıraktığı mülklerden kira elde eden veya bıraktığı paradan faiz geliri elde eden ya da bıraktığı edebiyat veya sanat eserlerinden telif geliri elde eden varisin durumu buna örnektir. Bu terim, sahip olduğu doğal kaynakları çıkararak satmak yoluyla gelir elde eden devletler (orta doğunun petrol sahibi devletleri) için rantiye devlet şeklinde kullanılıyor. Rantiye devletlerde genellikle ya hiç vergi olmaz ya da çok düşük oranlarda........

© Para Borsa