Hz. Ömer, bir gece Medine sokaklarında gezerken bir evden gelen sesten şüphelenir ve duvardan atlayarak eve girer. Bakar ki evde bir adam, yabancı bir kadınla içki içmektedir. Hz. Ömer, öfkeli bir eda ile “Allah düşmanı, sen Allah’a karşı isyan ederken Allah’ın seni gizleyeceğini mi zannediyorsun?” der. Suçüstü yakalanan adam, “Ömer, ben Allah’a karşı bir suç işledim, sen ise üç suç işledin, diye cevap verir ve şöyle sıralar: 1.Allah, “Ayıpları araştırmayın.“[1] dedi sen araştırdın. 2. Allah, “Evlere kapılarından giriniz.”[2] dedi, sen duvardan girdin. 3.Allah, “Ey iman edenler, kendi evinizden başka evlere izin almadan ve ev halkına selam vermeden girmeyin.”[3] buyurdu, sen ise izinsiz ve selamsız girdin. Bunun üzerine Hz. Ömer, “Şimdi seni af edersem, siz de bir hayır var mı? (Yani sen de beni af eder, tövbe eder misin?)” dedi. O adam da “Evet” dedi. [4]

Anlatıldığına göre Sultan 4. Murad, zaman zaman kıyafet değiştirip halkın arasına girer, dolaşır ve emirlerinin uygulanıp uygulanmadığını denetlermiş. Bu denetlemeleri sırasında bir köşede demlenmekte olan Bekri Mustafa’yı görür. O da padişahı görünce hemen kavuğunu şişenin üzerine koyar ve onu saklar. 4. Murad, duruma vakıf olur ve sert bir bakış ve mimikleri ile kavuğu işaret eder. Bekri Mustafa, “settar’ül uyub/ ayıpları örten” der. Sultan, elindeki tesbihi görür ve ona “Bu nedir?” diye sorar. Bekri Mustafa, “cila’ul kulub/ kalpleri cilalayan” diye cevap verir. 4. Murad, “Şimdi ne yapacağız?” deyince, Bekri Mustafa, “gaffar’üz zünub” diyerek affını diler. Sultan da onu affeder.

Ayette zikredilen tecessüs, “araştırmak, dikkatle bakmak, gözetlemek, bir haberi iyice öğrenmek” anlamlarına gelse de bir ahlâk terimi olarak “bir kimsenin özel durumunu merak edip öğrenmek için onun bilgisi ve rızası dışında gizlice araştırma yapmayı” ifade eder. Bu nedenle düşmanın sırlarını öğrenip bilgi sızdıran kişiye de casus adı verilir. Hiss kökünden türeyen “tahassüs” kavramı da benzer bir anlama sahiptir ve “gizli konuşmaları dinleme, kulak kabartma, bilgi toplama” gibi anlamlara gelmektedir. Ancak tecessüs ile tahassüs arasında bir anlam farkı olduğu gibi, Arapçadaki kullanımı ile Türkçedeki kullanımı arasında da bir anlam farkı bulunmaktadır. Zira tecessüs, gizli kalması istenen bir duruma vâkıf olmak için kötü niyetle yapılan araştırmayı; tahassüs ise bir konuda haber toplamayı ifade etmektedir. Bu nedenle tecessüste kendi........

© Mir'at Haber