Büyük Ortadoğu Projesi (BOP), 2000’li yılların başında özellikle 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından ABD tarafından gündeme getirilen, daha sonra Batılı müttefikler ve İsrail’in de destek verdiği jeopolitik bir yeniden yapılanma girişimidir. ABD tarafından resmi adıyla “Greater Middle East Initiative” (Genişletilmiş Ortadoğu ve Kuzey Afrika Girişimi) olarak ilan edilen bu proje, bölgenin siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel yapısını yeniden dizayn etme amacını taşımaktadır.

Projede Görev Alan Aktörler

1. ABD:

George W. Bush yönetimi (2001–2009) döneminde BOP en üst düzeyde dile getirildi.

Projede Pentagon, CIA, Dışişleri Bakanlığı ve Beyaz Saray aktif rol oynadı.

ABD’nin hedefi; enerji kaynaklarını kontrol etmek, terörle mücadele adı altında bölgede kalıcı varlık sağlamak ve İsrail’in güvenliğini garanti altına almaktı.

2. Avrupa Birliği:

Fransa, İngiltere ve Almanya başta olmak üzere AB ülkeleri projeye ekonomik ve diplomatik destek verdiler.

Özellikle NATO üzerinden askeri katkılar sağlandı.

3. İsrail:

Projenin en büyük stratejik kazanımı İsrail’in güvenliğinin kalıcı hale getirilmesidir.

Filistin meselesinin çözümü yerine İsrail’in çıkarlarını koruyacak bölgesel düzen hedeflendi.

4. Yerel Ortadoğu Yönetimleri:

Bazı Arap ülkeleri (örneğin Suudi Arabistan, Ürdün, Mısır) çıkarları doğrultusunda BOP’un belli yönlerine destek verdi.

Ancak Türkiye de “eş başkanlık” meselesi üzerinden projede zaman zaman anıldı.

Projenin Siyasi Amacı

BOP’un siyasi amaçları üç temel başlıkta özetlenebilir:

1. Bölgeyi Yeniden Şekillendirmek: Ulus-devlet sınırlarını etnik ve mezhepsel çatışmalar üzerinden yeniden çizmek. Irak ve Suriye örneklerinde bu politika uygulandı.

2. Batı’ya Bağımlı Rejimler Kurmak: Demokratikleşme söylemi altında Batı’ya muhalif yönetimlerin devrilmesi. Arap Baharı sürecinde Tunus, Libya, Mısır ve Yemen’de görüldü.

3. İsrail’in Güvenliği: Bölgenin parçalanması ve güçsüzleşmesi, İsrail’in bölgesel üstünlüğünü sağlamlaştırdı.

BOP ile Kaosa Sürüklenen Ülkeler

Irak: 2003 ABD işgali sonrası ülke etnik (Kürt–Arap) ve mezhepsel (Şii–Sünni) çatışmalara sürüklendi. Milyonlarca insan hayatını kaybetti veya göç etti.

Suriye: 2011’de başlayan iç savaş,........

© Mir'at Haber