(Darıcı 2013: 119)

***

Asıl mes’ele, bu insanların dîndâr olmaları ve şapka dayatmasına îtirâz etmeleriydi

San’at̃i halı, kilim ve çuval dokumacılığı olan Çulfa Mahmûd Nedîm Efendi, esnafın en münevver şahsıyetlerinden biri olup evinde de zengin bir kütübhâne sâhibiydi. (Darıcı 2013: 42) Halkın nümâyişi esnâsında, halka nasîhat edip onları taşkınlıktan alıkoymıya çalışırken, atılan taşlardan yaralanmıştı. Buna rağmen, iki kişilik Örfî İdâre Cuntası onun da îdâmına hükmetmişti. Çünki asıl mes’ele, bu insanların dîndar olmaları ve şapka dayatmasına îtirâz etmeleri idi. Karısının ve iki yaşındaki oğlunun çığlıkları arasında evinden alınmış, Cuntanın huzûruna çıkarılmış, kendisine îdâm hükmü teblîğ edilmiş ve iki rek̃at namazı müteâkib, oruç ağızla darağacında sallandırılmıştı. (Darıcı 2013: 164-169)

(Darıcı 2013: 144) (Bu resim, muhtemelen bir gazeteden ik̆tibâs edilmiş, fakat müellif, maâlesef, kaynağını belirtmemiştir… Hâlbuki bu çok mühim bir vesîkadır. Her hâl-ü-k̃ârda, gerek Erzurum’daki, gerekse bütün Memleketteki “Şapka Fâciâsı”, evleviyetle resmî vesîkalara istinâden ve bütün şümûlüyle meydana çıkarılmalıdır… )

***

Secdede rûhunu teslîm eden Gaciroğlu Osman Efendi’nin naaşını astılar!

Seksen küsûr yaşında bir pîr-i fânî olan Gaciroğlu Osman Efendi, Nakşibendî Şeyhi ve Karaköse Câmii Vâizi idi. Halkı herhangi bir taşkınlık yapmaktan alıkoymıya çalışanlardan birisi de oydu. Buna rağmen, o da, asılacaklar listesine konmuştu. Evvelâ bulunamamış, bunun üzerine oğlu rehin alınmıştı. Oğlunun rehin alındığını duyunca, onu bu şerîrlerin elinden kurtarmak için Vâliliğe gelip teslîm olmuştu. Vâli, ona, şapka giyerse, serbest bırakma vaadinde bulunmuş, asîl rûhlu Hoca, bu zilleti reddetmiş, bunun üzerine Aşağı Mumcu Mahallesi’nde darağacına yollanmıştı. Onun da son dileği abdest alıp iki rek̃at namaz kılmak oldu. Secdesi uzayınca, askerler dürttüler ve rûhunu teslîm etmiş olduğunu gördüler. Vazıyet Tatar Hasan Paşa’ya haber verilince, insanlıktan nasîbini almamış........

© Milat