Afrika tarihi iki büyük yayılma dalgasına sahne oldu. Bunlardan ilki, 7. yüzyıldan itibaren İslam'ın ticaret ve ilim merkezleri üzerinden Afrika’nın kuzey ve batısına yayılması; ikincisi ise 15. yüzyıldan itibaren Avrupalı güçlerin kıtanın batı kıyılarından başlayarak iç bölgelere ilerleyişi ve buraların sömürgeleştirilmesidir. Bu iki hareket sadece zamansal değil, aynı zamanda coğrafi rotaları, yöntemleri ve kıtanın bugünkü sosyo-politik yapısına etkileri bakımından da büyük farklılıklar göstermiştir.

İslam’ın Afrika’ya Yayılışı: Sahra’yı Geçmek, Ormanlara Ulaşmak

İslam’ın Afrika'ya yayılışı fiziksel fetih yerine ticaret, sufi hareketler ve medrese ağları üzerinden gerçekleşmiştir. Erken dönemde deve kervanları sayesinde Sahra Çölü aşılmış ve trans-Sahra ticaret yolları üzerinden Sahel bölgesine ulaşılmıştır. Bu ticaret yolları üzerinde Timbuktu, Gao, Kano gibi ticaret merkezleri kuruldu ve buralar aynı zamanda ilim ve ırşad noktaları haline geldi. Ancak Sahel kuşağının ötesine geçiş hızlı olmadı.

Bunun sebeplerinden biri tropikal kuşağın yoğun ormanlar, bataklık alanlar ve bulaşıcı hastalıklar nedeniyle geçişin zor olmasıydı. Sıtma ve sarıhumma gibi hastalıklar Arap ve Berberi tüccarların daha güneyi keşfetmelerini sınırlandırdı. Ayrıca orman bölgelerinde büyük ticaret merkezlerinin olmaması İslam'ın yayılma hızını azaltan bir faktördü. Doğu Afrika’da İslam Svahili kıyıları boyunca yayılmış, Zanzibar, Mogadişu, Kilwa gibi şehirlerde köklü bir varlık oluşturmuştur. Ancak tüm bunlara rağmen ekvatoral orman kuşağına derinlemesine girilememiştir.

Batı Sömürgeci Yayılımı: Misyonerlikten Silahlı Fetihlere

Avrupalıların Afrika'ya yayılımı 15.........

© Milat