Cumhuriyet, kurulduğunda Osmanlı’dan devraldığı Batılılaşma siyasetini sürdürdü. Ancak bu siyaset, bir dış politika doktrini olmaktan çok bir tür kültürel ya da “medeniyetsel” ajanda niteliğindeydi.

Batı’nın Türkiye için gerçek anlamda bir dış politika ekseni hâline gelmesi ise 1940’ların sonunda gerçekleşti. Soğuk Savaş’ın başlamasıyla Türkiye, Sovyetler Birliği’ne karşı Batı için stratejik bir ortak ve tampon ülke olarak konumlandı. Truman Doktrini’yle başlayan süreç, Türkiye’nin NATO üyeliğiyle sonuçlandı. O dönemde ABD Senatosu’nda bazıları, “Bir diktatörün yönettiği ülkeye neden yardım ediyoruz?” diye itiraz etse de, Türkiye Batı ittifakına katılabilmek için çok partili bir demokratik düzene geçmek zorunda kaldı. Elbette İsmet Paşa’nın bu sürece katkısı büyüktü ama dönüşümün temel nedeni dış etkenlerdi. Başka bir deyişle, Türkiye’nin pek seçeneği yoktu.

Böylece Türkiye ile Batı arasında örtük bir sözleşme oluştu. Bu sözleşmenin iki temel şartı vardı:

Önemli bir nokta olarak, sözleşme, Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve kültürel olarak da Batılı bir ülke olabileceği varsayımına dayanıyordu.

Bu şartlar elbette mutlak değildi; örneğin askeri darbeler yaşandı, demokrasi askıya alındı. Ancak bu kesintiler geçici sayıldı ve sonunda Türkiye hep çok partili düzene geri döndü. Bu, Batı’nın Türkiye’ye dair asgari demokrasi beklentisinin bir ifadesidir. Bu normların ne kadar belirleyici olduğunu anlamak için hâlâ seçim yapılmayan veya göstermelik yapılan pek çok “Batı dışı” ülkeye bakmak yeterlidir.

Seçim, parti, parlamento, anayasa gibi kavramların tümü kökeni itibarıyla Batılıdır. Şura, biat gibi geleneksel-dinsel kurumlar bu yapılarla aynı düzlemde değerlendirilemez; ne tarihsel köken olarak ne de meşruiyet üretme kapasitesi açısından.

Dış politika konusundaki ikinci şart da benzer bir esneklik içeriyordu. Türkiye geçmişte, örneğin Demirel ya da Ecevit dönemlerinde İslam dünyasıyla veya Sovyetler’le daha yakın ilişkiler kurmaya çalıştı. Ancak bu yönelimler hiçbir zaman Türkiye’nin Batı ile yaptığı........

© Medyascope