Türkiye her dâim kaliteli mizahın olduğu bir yerdi. Ancak gerek nicelik gerek çeşitlilik açısından bu aralar komedi üretiminde bir altın çağ yaşıyor olabiliriz. Birbiri ardına çıkan yeni komedyenlerin, başarılı dizilerin ve son dönemin yeni tarzlarının gördüğü ilgi çarpıcı. Siyasi baskı ve yoksulluk arttıkça, güldürü sanatçıları da gitgide kendilerini aşıyor. Aslında bunda şaşılacak bir şey yok. Doğası gereği mizah tam da böyle ortamlarda boy verir. Toplumsal yapının hızla değiştiği, değerler ile eylemler arasındaki makasın açıldığı siyasi kriz dönemlerinde ortaya çıkar komikler. Örneğin Nasreddin Hoca’yı 13. yüzyıl Anadolu’sundaki Moğol işgalinden, yaşanan siyasi ve toplumsal kaostan bağımsız düşünemeyiz. Böyle ortamlarda görünür olan çelişki ve uzlaşmazlıklar mizahı besler.

Henri Bergson da komik olanın temelinde ‘yaşam dünyasına’ dair olan ile ‘maddi dünyaya ait olan’ arasındaki uyuşmazlık olduğuna işaret eder. Bir tarafta yaşam, değişim, yaratıcılık, organik uyum, metaforik anlatım, dilsel kıvraklık ve dolayımlar vardır. Bunlar insan dünyasının normalidir. Karşılarında ise ‘maddi dünya’ kategorisi vardır. Bunun içinde mekanik ve zorunlu süreçler, tekrarlar, eylemsizlik, durağanlık, standartlaşma ve dolayımsız anlatım yer alır. İşte mizah bu ikisi arasındaki uyumsuzluktan doğar. Yaşama dair bir şey ile karşılaşmayı beklerken maddi dünyaya ait niteliklerle karşılaşmak komiklik etkisine yol açar.

Bergson’un klasik örnekleri, merdivenden tepetaklak düşen bir insan ya da takılıp düştüğü yerden geri sekip ayağa kalkan bir palyaçodur. İnsanın dış koşullara uyum sağlaması, önündeki basamağı görüp ona göre adımlaması normal olandır. Dış dünyaya uyum sağlamak yerine bir nesne gibi yuvarlanan veya düştüğü yerden bir top gibi geri seken bir beden, ortaya komiklik etkisi çıkartır. Benzer bir işleyiş kelime oyunları için de geçerlidir. Organik, esnek ve metaforik olan dile sanki bir mekanizmaymış gibi yaklaşıldığında mizah ortaya çıkar. Burada komedyen kelimeleri iletişim için kullanmak yerine onlara nesne muamelesi yapar. Metaforik olarak kullanılması gereken bir ifadenin dolayımsız ve düz bir anlamda kullanılması, kavramlara ima ettiği fikirlerle değil mekanik anlamlarıyla muamele edilmesi üzerinden güldürü üretilir.........

© Medyascope