Günümüzde Atatürkçülüğü “sosyal demokrasi” veya “sosyal demokrasi”yi de çağdaş Atatürkçülük zannedenler (tarihimizi hiç bilmeden) bir çarpıtmaya inanıyor.

Mustafa Kemal Paşa, önce Sosyal Demokrat Fırkası’nı kapattı, ardından da bu partinin yeniden kurulma girişimini Bakanlar Kurulu kararıyla reddetti.

Bu süreci anlamak için, önce Osmanlı’daki sosyal demokrat örgütlenmelere, ardından da Kurtuluş Savaşımız sırasında Avrupa’daki sosyal demokrat örgütlerin tavrına bakalım.

Osmanlı’da Sosyal Demokrat Partiler

Osmanlı döneminde ilk sosyal demokrat parti, Ermenilerin kurduğu Hınçak’tı.

Sosyal demokrat Hınçak Partisi 1887 yılında İsviçre’de Cenevre’de kuruldu. İkinci Enternasyonal’e üyeydi ve Avrupa’nın diğer sosyal demokrat partileriyle ilişki içindeydi. Örgütün amacı, bağımsız bir Ermenistan’da sosyalizmi kurmaktı. Bu amacı gerçekleştirmek için umutlarını Avrupa’nın büyük güçlerine (diğer bir deyişle, emperyalist devletlere) bağlamıştı. Osmanlı Devleti’ni kendi güçleriyle yenemeyeceklerini biliyordu. Bu amaçla terör eylemlerine girişti. Beklentileri, bu terör eylemlerine Osmanlı Devleti’nin sert ve eylemlere katılmayanları da hedef alan baskı yöntemleriyle yanıt vermesiydi. Böylece emperyalist devletlerin Osmanlı’ya baskı yapması ve Ermenilerin bağımsızlık talebinin gerçekleşmesi bekleniyordu.

Sosyal demokrat Hınçak Partisi’nin, kurtuluşu emperyalistlerin desteğinde arayan girişimi, Ermeni halkı için büyük felakete neden oldu.

Sosyal Demokrat Fırkası 1918 yılı Aralık ayında İstanbul’da kuruldu. Genel başkanı Dr.Hasan Rıza Bey, genel sekreteri Yorgaki Efendi idi. Tarık Zafer Tunaya’nın belirttiğine göre, “Fırka kendisini İkinci Enternasyonal’e bağlı saymıştır.” Parti, ABD Devlet Başkanı Wilson’un, Osmanlı’nın parçalanmasını da öngören ilkelerini savunuyordu. Fırkanın programında örgütün amacı şöyle ifade ediliyordu: “Fırkanın gayeleri: Alelumum işçilerin amele ve çiftçilerin tanzimi âmal, ve teşriki mesaileri, bilcümle teşkilatın sosyal demokrat esasatına ifrağı, (…) sermayedaran şirket ve cemiyetlerinin yine sosyal demokrat prensiplerine tevfiki, (…) beynelmilel sosyal demokrat teşkilat-ı umumiyesile teşriki…” Osmanlı’nın teslim olmasından sonra kurulan bu sosyal demokrat parti, Kurtuluş Savaşı’nın başarıya ulaşması sonrasında kapatıldı. (Tunçay, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar, Cilt 1, 1908-1925, İletişim Yay., İstanbul, 2009;214-231, 79-83)

Hüseyin Hilmi........

© Medya Siyaset