Zengezur Koridoru, Azerbaycan’ın ana topraklarını Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne bağlamayı hedefleyen stratejik bir projesidir. 2020 İkinci Karabağ Savaşı’nın mirası olarak ortaya çıkan bu girişim, Güney Kafkasya’nın ekonomik ve jeopolitik yapısını dönüştürme potansiyeline sahiptir. Öte yandan, Rusya’nın Ermenistan’daki askeri varlığı, Çin’in Afganistan’daki nadir toprak mineralleri peşindeki oluşu, ABD-Çin ticaret savaşları, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) bölgesel çıkarları, Avrupa Birliği’nin (AB) Orta Asya’daki son zirvesi ve İran’daki olası savaş ile rejim değişikliği ihtimalleri, bölgedeki güç dengelerini karmaşıklaştırmaktadır.

1988-1994 yılları arasında süren Birinci Karabağ Savaşı, Ermenistan’ın Dağlık Karabağ ve çevresindeki yedi bölgeyi işgal etmesiyle sonuçlanmış, Azerbaycan’ın bu topraklar üzerindeki egemenliğini yitirmesine yol açmıştır. Bu çatışma, Azerbaycan ile Ermenistan arasında derin bir husumet yaratmış ve bölgesel ulaşım ağlarının kesintiye uğramasına neden olmuştur. Nahçıvan, Azerbaycan’ın ana topraklarından coğrafi olarak ayrılmış ve yalnızca İran üzerinden erişilebilir hale gelmiştir. Bu durum, bölgesel bütünleşmenin önündeki temel engellerden biri olmuştur.

Barış Kavşağı

27 Eylül – 10 Kasım 2020 tarihleri arasında gerçekleşen İkinci Karabağ Savaşı, Azerbaycan’ın askeri üstünlüğü ve Türkiye’nin desteğiyle işgal altındaki topraklarının büyük bir kısmını geri almasıyla sonuçlanmıştır. Rusya’nın arabuluculuğunda 10 Kasım 2020’de imzalanan ateşkes anlaşması, çatışmaları sona erdirmiş olup bu anlaşma ile; Azerbaycan’ın kurtardığı bölgelerde egemenliğini yeniden tesis etmiş, yaklaşık 2.000 Rus barış gücünün Dağlık Karabağ’a konuşlandırılmış ve sonuç olarak Rusya’nın bölgedeki askeri varlığını güçlendirmiş ve Ermenistan’ın Moskova’ya olan bağımlılığını artırmıştır.

Ateşkes anlaşmasının 9. maddesi, Azerbaycan’ın batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında bir ulaşım bağlantısının kurulmasını ve Ermenistan’ın bu bağlantıyı sağlamasını öngörmüştür. “Zengezur Koridoru” terimi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından tanıtılmış ve Azerbaycan ile Türkiye tarafından desteklenmiştir. Ancak, Ermenistan, koridorun egemenlik dışı bir statüye sahip olmasına itiraz ederek, kendi egemenliği altında ulaşım bağlantıları öneren “Barış Kavşağı” projesini geliştirmiştir.

Ermenistan’ın Karşı Hamlesi

Zengezur Koridoru, Azerbaycan’ın Horadiz-Agbend ulaşım ağını Ermenistan’ın Syunik bölgesinden geçen 43 km’lik bir yol ve demiryolu ile Nahçıvan’a bağlamayı amaçlamaktadır. Proje, Azerbaycan ve Türkiye için stratejik bir öneme sahiptir: Bu proje ile gerçekleştirilecek olan jeopolitik bağlantı Türkiye’yi Azerbaycan üzerinden Orta Asya’ya bağlayarak Türk dünyasının birleşmesini destekler. Bu, Türkiye’nin bölgesel lojistik merkezi olma vizyonunu güçlendirir. Ancak, Ermenistan’ın egemenlik kaygıları ve İran’ın kendi transit merkezi rolünün tehdit etmesi endişeleri, projenin zorlukları olarak gözükmektedir.

Ermenistan, 2023’te “Barış Kavşağı” projesini önererek Zengezur Koridoru’na alternatif bir vizyon sunmuştur. Bu proje, Ermenistan’ın egemenliği altında Azerbaycan, Türkiye, İran ve Gürcistan’ı bağlayan yollar, demiryolları, boru hatları ve enerji hatlarının geliştirilmesini öngörmektedir. Projenin temel özellikleri: ulaşım bağlantıları Ermenistan’ın kontrolü altında olacak olması, Ermenistan’ın İran ve Rusya ile bağlantısını güçlendirmesi ve transit ücretleriyle........

© Medya Siyaset