Mardin’i överken veya Mardin’den söz ederken öne çıkardığımız birkaç özellik vardır. Mardinli olsun veya olmasın, hepimizin ortaklaşa yaptığı bir şey bu:
“Efendim, Mardin çok kozmopolit bir yer. Yüzyıllardır Kürdüyle, Türküyle, Arabıyla, Ermenisiyle; Müslümanı, Hristiyanı, Yahudisi, Ezidisi, Şemsisi herkes barış ve hoşgörü içinde yaşadı.”
Bu meyanda kurulan cümleler, çok sayıda etnik ve dini grubun birbiriyle didişmeden beraber yaşaması veya bu beraberliğin doğal sonucu olan kültür zenginliğini vurgulama amaçlıdır. Peki bu cümleler yanlış kurulmuş cümleler mi? Hayır, elbette ki doğru, eksiği var fazlası yok.
Bu cümlelerin devamında mutlaka ve mutlaka Mardin’in bir hoşgörü memleketi olduğu, dillerin ve dinlerin şehri olduğu veya bu kadim kentin tam bir etnisite ve kültür mozaiği olduğu yukarıdaki cümlelerin peşinden geliverir.

Bir Mardinli için son derece gurur okşayıcı bu kavramsallaştırmaların aslında yetersiz olduğunu ve Mardin’in anlatmaya çalıştığımız değerlerini karşılamakta güdük kaldığını “Ebruli Kültür” kavramını öğrenince anlamış bulundum. Mardin’in asli ve nâdide halkı Mahallemiler üzerine bir yazı yazmak için araştırmalara henüz başladığım sıralardı. Kendisi de Mahallemi olan üniversitemizden kıymetli dostum Halit Yeşilmen ile bu konuda hasbihal edince “Mahallemiler ve Ebruli Kültürün Ağırbaşlılığı” adında bir eser kaleme almış olduğunu öğrendim.

Birkaç gün sonra da bu kitabını imzalayıp hediye etme nezâketinde bulundu. Zaten o konuya yoğunlaştığım için kitabı kısa sürede okudum.

Fakat Mahallemileri araştırmak amacıyla okuduğum kitapta Halit Hoca, bambaşka bir konuya daha parmak basmıştı. Mardin’in başta değindiğim zenginliğini “Ebruli Kültür” şeklinde kavramsallaştırmıştı. Benim de yıllardır anlatırken ve tasvir ederken Mardin ile ilgili zihnimde tam oturmayan ve eksik kalan hoşgörü, mozaik, çokkültürlülük gibi kavramlar Ebruli Kültür ile yer değiştirip tamamlanmış oluyordu.

Mardin’i anlatırken dilimize peleseng ettiğimiz “hoşgörü” kavramı tam değil, kısmen doğru. Müsamaha, tahammül, tesamuh, katlanma, görmezden gelme veya göz yumma anlamına gelen hoşgörünün Batı medeniyetinden aldığımız karşılığı tolerans’tır. Tanımı ise; kendine aykırı gelse bile bir şeyi anlayışla karşılayarak hoş görme durumudur.

Bu kavramın anlam yelpazesine baktığımızda, kavramın bir özrü ve eksikliği mazur görme mantığına dayandığını görebiliriz. Peki, Mardin’i yüceltmek için kullandığımız hoşgörü kelimesinin anlam kapsamına baktığımızda, gerçekten kastettiğimiz bu mudur acaba? Kürtler Arapları, Müslümanlar Hristiyanları, Ezidiler Şemsileri aslında kusurlu, özürlü, eksik ve kabul edilemez görüyorlardı da tahammül ve idare etmek için hoş mu görmüş oluyorlardı? Mardin bu değil.

Mozaik kavramı çok kültürlülüğe işaret eder. Kültürel anlamda mozaik, farklı din, millet ve kültürlerin birbirine karışmadan yan yana........

© Mardin Life