Alfred Bernhard Nobel (1833 – 1896) İsveçli kimyager ve mühendistir. Babası, Rus ordusu için silah üretirdi. Alfred Nobel, daha 17 yaşındayken İsveççe, Rusça. Fransızca, İngilizce ve Almanca biliyordu. Fizik, kimya dışında İngiliz edebiyatına ve şiire ilgisi vardı. Genç yaşında bir yandan kimya eğitimi alırken bir yandan da Paris’te kimyager Pelouze’nin laboratuvarında çalıştı. Bu dönemde nitrogliserini bulan kimyager Sobrero ile tanıştı. Bundan sonra nitrogliserin üzerinde çalışmaya başladı. Bu çalışmaları zaman içinde birkaç kez sonu ölümle sonuçlanan patlamalara yol açtı. Bu patlamalardan birinde küçük kardeşi Emil de ölür. 1866 yılını dinamiti yaptı ve 1867’de patentini aldı. Dinamitten çok para kazandı. Sentetik bir element de onun adıyla anılmaya başlandı (Nobelyum.) Vasiyetinde servetinin her yıl insanlığa fizik, kimya, fizyoloji ve tıp, edebiyat ve barış alanlarında hizmet sunanlara paylaştırılacak şekilde kullanılmasını yazdırdı. 1900 yılında İsveç Hükümeti, Nobel Vakfını kurdu ve Nobel ödülleri 1901’den itibaren düzenli olarak verilmeye başlandı. Vakıf, varlığını korumak için getiri sağlayacak alanlara yatırımlar yapıyor.

Nobel ödülü savaşlar için malzeme sağlayan bir buluştan elde edilen servetin insanlığa bilimle, edebiyatla, barışla hizmet edenlere verilmesini öngören ironik bir ödül niteliği taşıyor.

1968 yılında Sveriges Riksbank (İsveç Merkez Bankası) Alfred Nobel Anısına, ödül parasını kendisi vermek üzere, İsveç Merkez Bankası Ekonomi Bilimleri Ödülü vermeyi kararlaştırdı. İlk kez 1969 yılında verilen bu ödül, Nobel ödülleriyle aynı standartlarda ve aynı şekilde belirlenecek bir komite tarafından verildiği için bir süre sonra Nobel Ekonomi Ödülü olarak anılmaya başlandı.

Her daldaki ödül için ayrı bir komite oluşturuluyor. Fizik, kimya ve ekonomi alanındaki ödülleri İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, fizyoloji ve tıp alanındaki ödülü Kaolinska Enstitüsü tarafından seçilen komiteler belirliyor. Edebiyat alanındaki ödül için Norveç Nobel Komitesi görev yapıyor. Barış alanındaki ödül için Norveç Parlamentosu tarafından İsveç Kraliyet Akademisinden seçilecek bir komite karar veriyor.

Her dal için miktarı 11 milyon İsveç Kronu (yaklaşık 1,2 milyon dolar) olan Nobel ödülleri, önceden kimlere ve hangi eserleri için verileceği belirlendikten sonra her yıl Alfred Nobel’in ölüm tarihi olan 10 Aralık’ta veriliyor. Ödüller Nobel Vakfı’ndan........

© mahfiegilmez.com