Elif Uzunağaç’ın editörü olduğu ‘Kırımlı Önderler’i okurken, sizlerin de asâbının bozulacağından eminim. İbrahim Öztürkçü’nün notlandırarak yayıma hazırladığı ‘Eski İstanbul’dan Yapraklar’, Reşid Halid Gönç’ün Vakit gazetesinde neşrettiği İstanbul yazıları. Ahmet Yaşar Ocak’ın ‘Bektaşîlik’ kitabındaki Bektaşîlik, Kızılbaşlık ve Alevîlik ayrımları çok öğretici. Hale Sert’in ‘Kuşlar ve Geçmeyen Şeyler’ hikaye kitabındaki metinler ise Borges’inkiler gibi büyüleyici ve sarsıcı.

Bu hafta size dört kitap tavsiye edeceğim. İlki, Elif Uzunağaç’ın editörlüğünü yaptığı ‘Kırımlı Önderler’ isimli değerli bir tarih çalışması. Kitapta, İsmail Gaspıralı, Hasan Sabri Ayvazov, Abdürreşid Mehdi, Numan Çelebi Cihan, Veli İbrahim, Cefer Seydahmet Kırımer, Bekir Sıdkı Çobanzâde, Ahmet Özenbaşlı, Müstecip Ülküsal, Edige Mustafa Kırımal ve Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu gibi önemli isimlere dâir makaleler bulunuyor. Ben en fazla Marksçı düşünce ile en ufak bir ilgisi bulunmayan ve köleci emeğe dayalı bir polis rejimi olan Bolşevik rejimin zulmüne uğrayan Kırımlı önderlerin sayısını merâk ettiğimden, ilk işim vefâtlarının dökümünü yapmak oldu. Gaspıralı ismine ‘Rus İhtilâli’ denen iktidar gasbından önce kronik bronşitten vefât ediyor.

Hasan Basri Ayvazov’un ‘38’de kurşuna dizildiği söyleniyor. Abdürreşid Mehdi Allahtan ‘ihtilâl’ denen garabeti görmüyor, iktidarın Bolşevikler tarafından gasbının öncesinde veremden kurtulamıyor. Numan Çelebi ‘18 yılında Bolşeviklerce tutuklanıyor, ağır işkencelerden sonra kurşuna dizilerek öldürülüyor ve cesedi Karadeniz’e atılıyor. Veli İbrahim ‘28’de Stalin’in talîmatıyla ortadan kaldırılıyor. Cafer Seydahmet Kırımer şanslıymış, yıllar sonra, ‘60 yılında beyin kanamasından hayatını kaybetti. Bekir Sıdkı Çobanzâde ‘37’de veya ‘39’da idam edildi. Ahmet Özenbaşlı ‘47’de yirmi beş yıl hapis cezasına çarptırıldı, ancak Stalin’in ölümünden sonra ‘55’te hapisten çıktı. Müstecip Ülküsal ‘66’da Kadıköyü’nde gelmeze gitti.

Edige Mustafa Kırımal’ı bir mide kanseri ameliyatından üç yıl sonrasında ‘80’de kaybettik. Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ise, benim kuşağımdan sağcının da solcunun da çok yakından bildiği bir isim: ‘Kırımlı Önderler’i okurken, maalesef hoşça vakit geçireceksiniz diyemiyorum,........

© Karar