Selma ve Fazlı Keşmir kardeşler Can’ın en yakın arkadaşlarıydılar. Selma kocası Oktay Milor’dan oğulları Vedat beş yaşındayken boşanmıştı. Onun kocası yüzünden düştüğü bunalımdan bir türlü çıkamadığını ve oğlu Vedat ile ninesinin ilgilendiğini biliyoruz. Vedat’ı seven bir de Can İren “ağabey” vardır. Selma’nın “Sosyalist Prens” diye takıldığı Can, ‘65 yılında Almanya’dan on yaşındaki Vedat’a “adam mektupları” gönderiyordu. Can’ın intiharından sonra, ‘70 yazında Tankçı Üsteğmen İlker Tuncay ile ikinci evliliğini yapacak olan Selma, ‘67 sonbaharında öğle vaktine doğru ailesinin Rota Apartmanı’ndaki dairesinde uyurken, elindeki bir gazeteyi sallayarak salona giren ninesi on iki yaşındaki Vedat’a, “Can intihar etmiş, bunu şimdi Selma’ya nasıl söyleyeceğiz?” diye sorar.

Selma Keşmir arkadaşına “Sosyalist Prens” diye takılırken, haklıydı. Çünkü, Can İren ayrıcalıklı bir ailedendi. Babası Nejat İren Mekteb-i Sultânî olarak girdiği okul Galatasaray Lisesi ismini aldıktan sonra mezun olanlardandı. Salih Can ‘41 yılında dünyaya geldiğinde Nejat İren Maliye’de hesap uzmanıymış. Ardından Gümrük ve Tekel Bakanlığı İnceleme ve Denetleme Kurulu’nda, İstatistik Genel Müdürlüğü’nde ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilâtı’nda çalışır. Amcası Cihat İren ise 27 Mayıs’tan sonra kurulan Millî Birlik Hükûmeti’nde 30 Mayıs 1960 ile 27 Ağustos 1960 arasında Ticaret Bakanı olarak görev yapmıştı. Nejat ile Cihat, Basın Kooperatifi Müdürü Kemaleddin İren ile Nevres Hanım’ın oğullarıydılar. Ancak, her ayrıcalıklı doğan çocuğun mutlu bir yaşam sürdüğü söylenemez; Nejat İren, Neş’et Önen ile Nafia Önen’in kızları Lâmia Hanım ile evlenmiş, ama Can küçükken boşanmışlardı.

***

Can’ın annesi Lâmia Hanım İngilizce öğretmeniydi; Vefa Lisesi’nde çalışırken, tuhaf bir olay yüzünden epey sıkıntı yaşamıştır. Kayıtlara nazaran, 14 Nisan 1961 günü ders anlatırken bir öğrencinin saldırısına uğruyor, Mehmet Emin Zorlu ismindeki bu öğrenci, önceden hazırladığı eşarp benzeri bir bezi Lâmia Hanım’ın boynuna dolamış; nefessiz kalan Lâmia Hanım da mosmor kesilip bayılmış. Mehmet Emin Zorlu öğretmenini kapıya doğru sürüklerken, çığlık seslerine sınıflarından fırlayan öğretmenler ve öğrenciler Lâmia Hanım’ı saldırganın elinden güçlükle almışlar. Mehmet Emin’in bir yıl önce de İstanbul Lisesi’nde de beden eğitimi öğretmeni Faruk Yurtcanlı’ya saldırdığı ve bu yüzden okuldan uzaklaştırıldığı böylelikle öğrenilmiş. Ancak, Mehmet Emin, disiplin kurulunda, Lâmia Hanım’a derslerde komünizm propagandası yaptığı ve Cemal Gürsel’e hakaret ettiği için saldırdığını söyleyince, Mehmet Emin değil, Lâmia İren tutuklanmış. Birinci Örfî İdare Mahkemesi’nin çoğunlukla aldığı kararla Lâmia İren altı yıl sekiz ay yirmi gün hapis ve bir yıl iki ay yirmi gün sürgün cezasına çarptırılıyor. Bu kararı Askerî Yargıtay dört noktadan bozunca, Lâmia İren on bir ay tutukluluğunun ardından ancak 15 Şubat 1962 günü tahliye ediliyor. Lâmia Hanım bozmanın ardından yapılan yargılamada 29 Aralık 1962 günü İstanbul 1’inci Ağır Ceza Mahkemesi’nde komünizm propagandası suçundan berâet ederken, Cumhurbaşkanı’na hakaretten bir yıl hapis cezasına çarptırılacaktır. Öğretmenini boğarak öldürmek isteyen Mehmet Emin Zorlu ise, İstanbul 2’nci Ağır Ceza Mahkemesi’nce sadece iki ay on beş gün hapis cezasına mahkûm edilmiştir.

Annesiyle babasının boşanmasının ve annesinin mesleğinde başına gelenlerin Can’ı çok sarstığı muhakkaktır. Can İren’in ilk şiirleri Varlık dergisinin 485’inci (1 Eylül 1958) ve 497’inci (1 Mart 1959) sayılarında çıkmıştır ama, ona asıl ilginin başlaması intiharından sonradır. Önce Yeni Dergi’nin 42’nci sayısında (Mart 1968) “Can İren’in Şiirleri” bölümünde dokuz, ardından da Soyut dergisinin 52’nci sayısında (Ağustos 1969) üç şiiri yayınlanır. Sadece Rasih Güran Yeni Dergi’nin 42’nci sayısındaki yazısında Can İren’in intiharını herkesten farklı değerlendirmiştir. Tezer Özlü’nün........

© Karar