Sebep- sonuç bağlantısı yoksa, hadi daha yakışıklı ifadeyi kullanayım, determinizm yoksa bilim de yoktur. Bilime lüzum da yoktur.

Bilim nedir? Hayır, bilim bilmek değildir. Gerçi bilim yapabilmek için bilmek gerekir ama bilimi bilim yapan, geleceği tahmin edebilmesidir. Geleceği tahmin edemeyen sözde bilim, bilim olmaz. Ancak tasvirler yapan edebî bir tür olabilir. Bu bilim ve sebep- sonuç işine, determinizm meselesine takıntılıyım. Ondan olmalı dönüp dolaşıp bunlardan bahsediyorum. Geçen yılki bir yazımda, çizerek de sebep- sonuç ve bilim ilişkisini anlatmışım. (https://bit.ly/karar-sebep)

İşte, sosyal bilimlerin sıkıntısı bu determinizm meselesinde. Evet, sıkıntı, genel kültürün zannettiği gibi kuantum teorisinde değil, sosyal bilimlerde. Kuantum teorisinde yanlış olarak atfedilen belirsizlikle sosyal bilimlerdeki belirsizliğin nitelikleri farklı. Hem de çok farklı. Sosyal bilimlerdeki “belirsizlik”, onların konusunun karmaşıklığından doğuyor.

Yazıyorum, konuşuyorum, yıllar yılı ders veriyorum. Daha önce de söyledim, akademik mesleğim kuantum teorisiyle sıkı fıkıydı; atomların yapısıyla uğraşıyordum ve o iş, kuantumla yürür. Dönüp dönüp geldiğim sebep-sonuç meselesi sosyal bilimlerdeki… Kuantumdaki o kadar zor değil. Hele işin matematiğini biliyorsanız aslında öyle bir problemin olmadığını da görürsünüz. Sosyal bilimlerdeki belirsizlik, kuantum teorisindekinden çok farklı ve oradaki sıkıntı gerçek.

Şöyle bir proje kurdum: Sosyal bilimler ve determinizm konusunda büyük lafları bir toparlayayım dedim. Büyük laflar, tabii büyük adamların söylediği. Bulduklarımdan en beğendiklerimi art arda........

© Karar