CUMARTESİ YAZILARI

Ben sokak adlarının bir şiiri olduğuna inanırım’’ der Salah Birsel ve “Beni ensemden topa tutmuştur” dediği sokak adlarından örnekler verir: ‘‘Beyoğlu’nda Tomtomkaptan, Kaneviçe, Madırga, Havahoş, Aybastı, Galata’da Mimikülhanı, Kartçınar, Canfeda, Kasımpaşa’da Babahindi, Kankardeşi, Emekyemez, Masrafnazırı, Tahtafırın, Hasköy’de Kitabi, Sütlüce’de Elvandirek...”

Bunlar İstanbul’un Beyoğlu bölgesindeki bazı sokakların adlarıdır. Çağdaş Evliya Çelebimiz, ‘‘Bu renkli, bu bıçkın-civelek adlara” İstanbul’un öbür semtlerinde de rastlandığını hatırlatır: ‘‘Üsküdar’da Lamekanıhüseyin, Fıçıcırüstem, Kargazarife, Boğaz’da Kandilliperakende, Şehremini’nde Eliflamet, Samatya’da Arapmanav, Karagümrük’te Niyaziimısri, Eyüp’te Balıkçıbakkal, Rami’de Gaska, Kadıköy’de Köftüncü, Miskiamber, Sakızgülü sokakları insanı larpadak yere yıkmasa da içindeki sevinci büyütür.’’ (Salah Birsel, “Amerikalı Tolstoy”, 1988, sh. 20-21)

Eski İstanbul kültürünü, İstanbul estetiğini, İstanbul Türkçesinin inceliğini yansıtan bu şiirsel adların halihazırda hangileri yerinde duruyor bilmiyorum. Çünkü bir bakıyorsunuz, aradığınız sokak ismine ulaşılamıyor. Değişmiş!

Mesela böyle bir köy var uzakta… Gitmesem de görmesem de iyi bildiğim köylerden biri Yortan. Büyük amcamın eşi Gönen’in bu köyünden olduğu için çocukken kulağıma sıkça çalınan bu adı herhalde ilginçliği dolayısıyla aklımda tutmuş olmalıyım. (Gönen annemle babamın “memleketleri” olan Erdek ile Bandırma’nın yakın komşusu ve son dönemde yerleştikleri yer zaten.)

İşte bu Yortan Köyü’nün “resmî” adının Bostancı olduğunu fark edince dikkatimi çekti; küçük bir araştırma yaptım. Manisa’daki Yortan köyü de -nedense!- yine Bostancı’ya çevrilmiş.

Aslında Anadolu’nun dört bir yanında birçok “Yortan Köyü” var. Onların da çoğunun adı “Türkçeleştirme” furyasında değiştirilmiş. Sivas’taki Yortan Köyü “Yaylacık”, Yozgat’taki “Yazpınarı” olmuş.

Aynı şekilde Yalova’daki “Kazımiye”, Sakarya’daki........

© Karar