Tek Kutuplu Anın Çöküşü: Amerikan Gerilemesine Dair İşaretler

Epeydir çanlar çalıyor: Amerikan çağı sona mı yaklaşıyor? Çok kutuplu bir dünyanındoğmakta olduğu algısı giderek güçleniyor. Soğuk Savaş sonrası tek kutuplu an, yani ABD’nin dünyaya tek başına hükmettiği dönem, yerini yeni güç merkezlerine bırakıyor. Bu “çöküş” tezini besleyen maddeler saymakla bitmez:

• Çin’in yıldırım yükselişi: elektrikli araçlardan (EV) ileri teknolojilere uzanan üretim gücü, ABD’nin sanayi üstünlüğünü törpülüyor. Çin’in EV satışları küresel pazarın belini kıracak ölçüde.

• Doların hakimiyetinin aşınması: ticarette ve rezerv tercihlerinde alternatif arayışları sürüyor; küresel rezervlerde doların payı son on yılda geriledi.

• Dış politikadaki kazalar: son yıllarda yaşanan zikzaklar, müttefiklerde bıkkınlık yaratıp rakiplere alan açtı; “Önce Amerika” izolasyonculuğu, Pekin ve Moskova’nın boşluk doldurmasına imkân verdi.

• İçerideki türbülans: partizan kutuplaşma, kurumsal erozyon ve yönetişimde tıkanıklık, bir zamanların yumuşak gücünü aşındırıyor.

Tablo bir süpergücün sendelediğini söylüyor. Soğuk Savaş sonrası Pax Americana’nın —“Amerikan Barışı”nın— sonunun başlangıcını mı izliyoruz sorusu boşuna değil.

İçeride: Demokrasi Uçurumun Kenarında

Dış rakipler kadar tehlikeli çatlak, içerideki rejim yorgunluğu. Son yıllarda ABD’de belirgin bir demokratik gerileme yaşandığı inkâr edilemez: 2020 sonrası süreçte seçim sonuçlarını gölgeleyen girişimler, oy kullanmayı zorlaştıran eyalet yasaları, partizan haritalar… Kutuplaşma zirvede, kurumsal güven eriyor, iktidar devir tesliminin barışçıl örfleri bile yara aldı.
Bu yüzden bazı Silikon Vadisi figürleri bile liberal demokrasinin “her an çökebileceği” bir döneme hazırlanıyor. Ama onların tahayyül ettiği “son” bir generaller cuntasına ya da yabancı işgale değil; Büyük Teknoloji’ye kapı aralıyor.

Tekno-Feodal Beylerin Yükselişi

Tekno-feodalizm çağından söz ediliyor: Eğer Amerikan demokrasisi çökerse, Amerikan hâkimiyeti yok olmayacak, sadece özelleşecek. Bir avuç teknoloji milyarderi yeni derebeylere dönüşecek; cumhuriyet, bir gazetecinin isabetle dediği gibi, **“kurumsal bir diktatörlük”**e evrilecek. “Demokrasinin yerini teknoloji şirketlerinin yönettiği fiefdomlar alacak” uyarısı boş bir hiciv değil. Yönetim, Başkandan çok CEO’lara; “hukuk”tan çok platformların kullanım şartlarına teslim oluyor.

Bu senaryo hayal mi? Dünyanın en zenginlerinden........

© Karar