Cumhuriyet’ten sonra ‘ulus devlet’ kültürünün inşâsında edebî çevrenin de önemli bir rolü olmuştur. Yakup Kadri ve Halide Edip’le beraber Reşat Nuri de kanaatimce devrin kanonik isimlerinden biriydi. Hem bu dönemi hem dönemin bir aydını olarak yeni kültürün inşasındaki rollerini, iktidar veya halk karşısındaki konumlarını kavramak için, onların kurgusal eserleri yanında anıları ve fikrî yazılarını okumak gerek. Bu bağlamda meselâ Yakup Kadri’nin “Politikada 45 Yılı”nda veya “Kadro” mecmuasındaki yazılarında ya da Halide Edip’in “Türkiye’de Şark-Garp ve Amerika Tesirleri I-II”, “Halka Doğru” adlı eserlerinde ‘Cumhuriyetçi aydının tavrı’nı daha açık görmek mümkün.

Saydığım üç yazardan Reşat Nuri, siyasi ve sosyal yönden diğerlerine göre daha kapalı. Çünkü bu konularda fazla yazmıyor. Ama 1938-1949 yılları arasında çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanmış yazılarının toplandığı “Cumhuriyetimiz, Paris Notları” (Haz. M. Fatih Kanter, İnkılâp Kitabevi, 2024) adlı kitabı görünce, Cumhuriyet’in kuruluş dönemine, Kemalizm’e, yaşanan toplumsal değişmeye ve “Paris Notları”ndan dolayı Doğu-Batı karşılaştırmasına dair görüşlerini okumayı umarak heyecanlanmıştım. Meselâ kuruluş dönemiyle 1940’lı yıllar arasında bir fark var mıydı, kuruluştan sonraki gelişmeyi nasıl görüyordu?.. Bir de Zygmunt Bauman’ın “Yasa Koyucular ile Yorumcular” (Çev. Kemal Atakay, Metis Yay., 2017) adlı eserinde “bahçe........

© Karar