Giriş

Şans, insanlık tarihi boyunca tartışılan ve farklı kültürlerde değişen biçimlerde anlam kazanan bir kavram olmuştur. Kimileri şansı kaderin bir yansıması olarak görürken, kimileri onu tamamen rastlantısal olaylarla ilişkilendirmiştir. Antik Yunan’da şans, “Tyche” adı verilen tanrıça ile sembolize edilirken, Roma’da “Fortuna” kavramı bireylerin yaşamındaki iniş çıkışların kaynağı olarak düşünülmüştür (Taylor, 2007). Doğu kültürlerinde ise şans, daha çok karma, enerji dengesi ve kader anlayışıyla iç içe ele alınmıştır (Liu, 2015). Modern dönemdeyse şans, bilimsel araştırmaların konusu hâline gelmiş; özellikle psikoloji, sosyoloji ve pozitif psikoloji alanlarında bireylerin “şanslı” olarak tanımlanmasını sağlayan özellikler incelenmiştir (Wiseman, 2003).

Psikolojik literatürde şans, yalnızca dışsal bir faktör değil, bireylerin içsel tutumları, bilişsel esneklikleri, sosyal ağları ve davranış kalıpları ile ilişkili bir olgu olarak değerlendirilmektedir (Masten, 2001). Bu nedenle, şansın salt rastlantısal olmadığını, bireyin sahip olduğu bazı kişilik özellikleri ve tutumlarla desteklenebileceğini söylemek mümkündür. Bu makalede, şanslı insanların özellikleri psikolojik ve sosyolojik açıdan incelenecek; bilimsel çalışmalar ışığında bireysel ve toplumsal sonuçları tartışılacaktır.

Teorik Çerçeve

Şansın incelenmesinde üç temel yaklaşım öne çıkmaktadır: psikolojik, sosyolojik ve pozitif psikolojik yaklaşımlar.

Psikolojik yaklaşım, şansı kişilik özellikleriyle ilişkilendirir. Örneğin, bilişsel esneklik, iyimserlik, risk alma eğilimi ve sezgisel karar verme yetisi şanslı bireylerin belirleyici özellikleri olarak kabul edilir (Martin & Rubin, 1995; Scheier & Carver, 1985).

Sosyolojik yaklaşım, şansı sosyal ağlar, toplumsal sermaye ve ilişkiler bağlamında ele alır. Granovetter’in (1973) “zayıf bağların gücü” kuramı, şanslı insanların geniş ve çeşitli sosyal çevreleri sayesinde daha fazla fırsata ulaşabildiklerini vurgular.

Pozitif psikoloji yaklaşımı ise şansı, bireylerin iyi oluş (well-being) ve yaşam doyumu ile ilişkilendirir. Seligman (2011) gibi araştırmacılar, şansın, kişinin güçlü yönlerini fark etmesi, anlamlı hedefler edinmesi ve olumlu beklenti geliştirmesiyle ilişkili olduğunu ortaya koymuşlardır.

Bu teorik arka plan, şansın salt rastlantı değil; kişilik, sosyal ilişkiler ve yaşam felsefesiyle iç içe bir kavram olduğunu göstermektedir.

Şanslı İnsanların Özellikleri

Açık Fikirlilik ve Esneklik

Şanslı insanlar, farklı fikir ve deneyimlere karşı açık bireylerdir. Yeni bir ortamda beklenmedik........

© İstiklal