Bizim Devlet felsefesi ve anlayışımız beş esaslı görüş üzerinde şekillenmektedir. Elbette bu beş esaslı hususun yanında başka önemli hususlar da Devlet geleneğimizde vardır.

Önce beş esaslı ilkeyi belirtelim.

1-Devlet baki, Devleti yönetenler fanidir.

2-Devlete sahiplik yoktur, ancak bir müddet hizmetçilik vardır.

3-Devlet, insan içindir.

5-Devlet yöneticilerine itaat gerekmektedir.

5-Adil davranmayan Devlet yöneticilerine ikaz şarttır.

Devlet felsefemizde başka ne gibi hususları vardır. Onları da belirtelim.

“Devlet mücerret, Devleti yönetenler müşahhastır.” Mücerret olan bir varlığı müşahhas olan varlığa teslim ettiğimizde, sanki ikisi bir gibi görülse de asla bir değildir. Çünkü birisi baki, diğeri fanidir. Baki olan, fani olan ile hiç aynı olur mu? Fani olan baki olan Devlete ancak bu müddet hizmetçilik yapar, ancak sahiplik yapamaz.

Batı Kültüründe ve geleneğinde “Devlet benim (l'État c'est moi)” diyen XIV. Louis gibi Krallar çıksa da bizim Devlet Geleneğimiz buna müsaade etmez.

Biz de, “insanı yaşat ki, Devlet yaşasın!” diyen ve bunu Devlet Felsefesinin temeli yapan bir Şeyh Edebali vardır.

Osmanlı’nın kuruluşunun manevi mimarı sayılan Şeyh Edebali’nin bu sözü tüm Osmanlı Padişahlarında yankı bulduğu gibi, Yavuz Sultan Selim Han’da da yankı ve yer bulmuş, kendisine “Hakimülharameynişşerifeyn” (Mekke ve Medine'nin hükümdarı) unvanıyla hitap eden Hutbedeki İmamı ikaz ederek, “Okuduğunuz hutbedeki Hakimülharameyn lâfzını, hadimül harameyn olarak değiştirin. Zira ben, Hakimül Harameyn değil; olsa olsa, o mübarek beldelerin hizmetçisi olabilirim” demiştir.

Ve o mübarek Padişah, Devleti sırf yaşarken değil vefat ettikten dahi sonra düşündüğünü, Devlete bir halel (zarar) gelme ihtimali karşısında kabrinde dahi rahatsız olacağını şöyle haykırmıştır: “İhtilâf u tefrika endişesi / Kûşe-i kabrimde hattâ bîkarar eyler beni. / İttihadken savlet-i a’dâyı def’e çaremiz, / İttihad etmezse millet, dağ-dar eyler beni.” “Devletime zarar gelecek şekilde tefrika ve ayrılık beni kabrimde daha rahatsız eder” diye........

© İstiklal