Zeki Bey, Artvin kamuoyu ilk sizi tarihi Berta köprüsünün baraj suları altında kalmaması için verdiğiniz mücadelede tanıdı. Sizi bu tarafa yönlendiren neydi? Kültürel konularda birlik olamayışımızın nedenleri ve verdiğiniz mücadelede hemşerilerinizin olumsuz tutumları ve bu konuda imzası olan kimlerdir?

Ömrümün en büyük işkencesi: Favoretti’yi Mostar Köprüsü’nün açılışında 2 saat dinledim.

Bosna Savaşı’nda Sırplar, Osmanlı yadigarı Saraybosna’nın sembolü Mostar Köprüsü’nü tahrip ettiler. Türkiye bunu aslına uygun olarak yeniden inşa etti.

Açılışa Türkiye’den çok büyük katılım vardı. Ben ve İ.Ü. İşletme Fakültesi’nden arkadaşım Milletvekili Hüseyin Kansu ile evladı fatihan Balkan topraklarını ve güzergahının Avrupa seferlerini izleyen karayolu ile gittik. 3 milyondan fazla kişi toplanmıştı. Tören konuşmaların ardından mehter takımının geçişi ile başladı. Saraybosna’da yer yerinden oynadı. İstisnasız herkes alkışladı. Ağladım. Arkasından Favoretti konseri başladı. O ayarda bir konseri ilk defa gördüm. İğne atsan yere düşmezdi. Saygı duydum. Ancak bana işkence gibi geldiyse de sonunda ben de alkışladım. Akordiyon, davul zurna, saz yoktu ama coşku, duygu, heyecan vardı. O bir haftalık gezi ciltlere sığmaz.

Artvin’e döndüğümde Selçuklu yapımı Berta Köprüsü’nün etrafının kazıldığını gördüm. İçim cız etti. Sordum, Köprünün baraj altında kalacağını söylediler. Vali dahil kimseden tatmin edici bir cevap alamadım. İl Kültür Müdürlüğü’nde alaya alındım. Basına gittim. Bir tek Gazeteci Sami ilgilendi. Hemen Berta Köprüsü’nde Gazeteciler Derneği Başkanı Tolga Gül (Bertalı), Ardanuç Belediye Başkanı Yıldırım Demir ile fotoğraf çektirdik. Şavşat’lı Aşık Kara’nın özel olarak çalıp söylediği, “Dede Hatırası Ata Mirası” şiirini arkasına yazarak 10 kart bastırdım. Artvin Valiliği, Belediyesi ile İlçe Kaymakamlıkları ve ilgili birimlere bizzat dağıttım, anlattım. Tüm parti ve derneklere, Çoruh Üniversitesi’ne de gittik. Yeşil Artvin Derneği köprü üzerinde miting yapmaya karar verdi. 3000 kişi ile çok seviyeli bir miting oldu. Yerel ve ulusal basın ilgilendi. Hepsi manşetten duyurdu. Vali, Milletvekilleri, Ardanuç Belediye Başkanı Yıldırım Bey hariç yetkililerden kimse gelmedi.

Rize İdare Mahkemesi’ne kararın iptali için dava açtım. Ancak oy birliği ile ret verildi. Rize İdare, Trabzon Bölge İdare ve Danıştay aynı yönde karar verdi. Aynı kurum Kars’taki Rus yapımı 93 harbinde binlerce insanımızı öldüren Çamçavuş Köprüsü’nü 22 km taşıyarak kurtardı.

Karadeniz’de tek örnek olan Sırya (Zeytinlik) Köyü Selçuklu kümbetleri ile Sırya ve Oruçlu Köyü tarihi camileri ve evlerini tanıtmak için düzenlediğiniz geziye ben de katılmıştım. O vesile ile ilimizin manevi önderlerinden Nedim Urhan hocamla tanışmıştık. Ama ondan sonra görüşmediğimize çok pişman oldum. Yerel mimariyi yansıtan o güzelim evler kümbetler hiç kayıt altına alınmadan yok oldu. Neler yapılabilirdi? Zeytinlik Camii taşındı. Sirya’daki kümbetlerin replikası yapılacak diye yazılıyordu ara sıra. Camiyi yıllar sonra yeni yerinde gördüm ama yanında yapılan iki ucubenin ne olduğunu anlayamadım. Kümbetler sıva yapıldı. Devletin eliyle bunların yapılmasının nedeni ne?

Taşıyanların eserin orijinalliğinin korunması, aslına sadık kalınması diye bir telaşları yoktur. Onlar memur… En önemlisi ise Artvin’de bunu denetleyecek kişi ve kurum yoktur. Böylesi bir çalışma protokolü en ince ayrıntılarına kadar yaptırıma bağlanmalıdır. Hata, yapanın yanına kalmamalıdır. Kümbetler konusu başlı başına bir facia. Şöyle ki, İslam kültürü çerçevesinde 9. yüzyıla kadar mezar anıtına rastlanılmaktadır. Müslümanların ölülerini gömdükleri binalara kümbet veya türbe denilir. Kümbetler silindirik tabanlı ve üst kısımları konik yapılı olan anıtmezarlardır. Kümbet, Anadolu Selçuklu Hanedanlığı zamanında yapılan kendine özgü yapısı olan anıt mezarlardır. Genellikle büyük devlet ve din adamları için yapılmıştır. Bunlar anıt mezarlardır. Görüldüğü üzere Anadolu’nun yurt edinilmesinin öncülerine yapılmıştır.

Baraj altındaki kalacak köylerin etnografik değerlerini Üniversitemizin eski hocalarından Musa Öksüz toplamış ve teslim etmişti. Sırya Köyü’nden bir evin Artvin’e taşınarak müze yapılmasını önermiştim. Artvin’de müze olmayışı sizi de üzmekte. Neler yapılmalı?

Öncelikle Kültür Turizm Müdürlüğü yeni yapılanmaya gidilmelidir.

Artvin’in, köyünüzün kültürel mirasını yaşatmak için çaba sarf ediyorsunuz? Bazı hemşerilerimiz çekip gidiyor doğduğu topraklara bir daha bakmıyor. Sizi bu topraklara aşk ile bağlayan nelerdir?

Bizim en güzel çocukluk hatıralarımız orda geçmiştir. Çocukluğumu ve gençliğimi torunlarıma yüzüm kızarmadan rahatça anlatabiliyorum. Sohbet ve muhabbet edebiliyorum.

Bize çocukluğunuzu köyünüzdeki eski yaşantınızı anlatır mısınız?

Annem bana hamileyken çapa için ırgat toplayarak tarlaya (bado) gitmiş. Öğleyin bana sancılanmış. Hemen bir saatlik yokuş mesafesi olan tarladan eve tek başına hareket gelmiş. Evin eşiğinden adım atamadan dünyaya gelmişim. Komşu geliyor göbeğimi kesiyor. Irgat akşam eve geliyor. O gün koyun ve........

© İnsaniyet