Kürdoloji ’deki Sovyet etkisinin miladını Ereb Şemo’nun (Ereb Şamilov) “Şivanê Kurmanca” isimli otobiyografik romanı oluşturur. Ereb’in Serhat Kurmancisi ile kaleme aldığı eser, aynı şekilde 20. Yüzyılın ikinci çeyreğinde Serhat bölgesinden kaçıp Rus imparatorluğuna sığınan ve orada Sovyet sistemi ile tanışan Yezidi, kısmi Müslüman Kürtlerin sosyal, ekonomik ve politik dönüşümlerinin güncesidir. Öyle ki, feodal bir yaşam tarzı sürdüren Kürt kitleleri, sosyolojik evrimin mühim bir merhalesini teşkil eden Kapitalizmi yaşamadan görünürde Sosyalizme geçiş yaptılar. Elbette bu ters sosyolojik dizilim, söz konusu romanda derin karşıtlıklar şeklinde ortaya çıktı. Örneğin hala Elegez civarında göçebe yaşam tarzını sürdüren Kürt aşiretleri nezdinde sarsılmaz gibi görünen otoriteleri ile ağalar ve şeyhler, Sovyet sistemini kabullenmeye yanaşmıyorlardı. Ve bu noktada romanın yazarı Ereb Şemo, “Kürtlerin Lenin’i” rolüne bürünerek bu elit -kendi deyimi ile “burjuva” tabakaya karşı savaş açıyordu. Öyle ki, Êzidilerin ve milliyetçi Ermenilerin günümüzde hala üzerine methiyeler dizdiği meşhur Cangir Ağa ve Şêx Xido gibi birden fazla ağa ve şeyh bizzat Ereb Şemo tarafından yürütülen kampanyalar sonucu Sibirya’ya sürüldüler.

Ereb bununla da yetinmedi, 1930ların ortasından 1970lere kadar birden fazla eser kaleme aldı. Nitekim Kürtler nezdinde mutlak sosyolojik dönüşümü, sosyalist bilincin ve komünist yaşam tarzının yerleşmesini amaç edinen bu eserlerden biri “Hopo”dur. Hopo romanı, ihtiva ettiği konu itibari ile Şivanê Kurmanca’dan daha ileri bir sürece işaret eder. Öyle ki Elegez yaylalarından Ermenistan düzlüklerine inen Kürt aşiretleri Kolhozlar kurmaya başlamışlardır. Bir manada yerleşik yaşam biçimine uyum sağlayan Kürtler, modernite ile tanışmış, sovyetik yaşam tarzının öngördüğü komünist kurumsallaşmayı tamamlamışlardır. Karakterlerinin son derece idealize edildiği bu romanların edebi kaygıdan ziyade toplumsal kaygıları söz konusu.

Romanın idealist karakterlerden biri olan Egîd bir gün Kolhoz tarlasını sürerken bir kilam söyleme başlar İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesinden sonra Kızıl ordudan terhis edilen Egîd, “Şerê Wetaniyê”yi (Vatan Savaşı) dillendirmektedir:

Şerekî derketîye li welatê Ewropayê ,çem e ha bi çem e / Qalekî li me qewimîye Varşovayê ,Çemê Volgayê, /Çem e ha bi çem e / Eskerê faşîsta giran e ser me da têye leme leme / Heyfa min ringînî û teqînîya topê nîne / Heyfa min tê wê yekê / Hêsîrê belengazî,ser berfê ye / Semendê bavê Tîtal, mêrxasê dewletê kire gazî / Wele nabe bile nabe alçaxîya faşîsta komunîsta ra qe nabe! / De hûn bavê min kiribin lê xin ,hev ra lê xin

Türkçesi:

Nehirlerle bezeli Avrupa’da bir savaş başladı / Nehirlerle bezeli Varşova’da / Volga nehrinin civarında bir çatışma vuku buldu / Faşistlerin ordusu devasa sayısı ile üzerimize akıyor / Patlayan topların gümbürtüsüne üzülmem / Kar üstündeki esirlere esirlere acırım / Devletin kahramanı Tîtal’in babası Semend haykırdı: / “Vallahi billahi kabul edilemez, / Faşistlerin Komünistlere yapmış olduğu alçaklık kabul edilmez / Babam olasınız, vurun! hep birlikte vurun!

Ereb’in modernite inşası kaygısı ile yazdığı romandaki bu pasaj, aslında Sovyet sahasındaki kürtlerin gelenekten kopmadığının göstergesiydi. Ve daha da önemlisi kilamda geçen “Tital’in babası Semend” yani Semendê Elî Siyabendov (Samand Aliyeviç Siyabendov ) gerçek bir figürdü. Ermeniler ve Kürtlerden oluşan, Ercişli General Nivar Saferyan komutasındaki 48. Ordu’da görev yapan Karslı bir Binbaşı idi. İkinci Dünya Savaşı boyunca batı cephesinde görev yaptı.

Nazilere karşı cephede gösterdiği örnek performansı için 24 Mart 1945 tarihinde Yüksek Sovyet Prezidyumu, Siyabendov’u Sovyetler Birliği Kahramanı, Lenin Nişanı ve Altın Yıldız madalyalarıyla ödüllendirdi. Cephe gerisinde de Sovyet Kürtleri boş durmuyorlardı. Sovyet devlet arşivlerinde yazıldığına göre savaşın başladığı yıllarda Ermenistan Komünist Partisi........

© İlke TV