2018 yılında Dipnot yayınlarından çıkan Barış Akademisyeni Barış Ünlü’ye ait Türklük Sözleşmesi kitabı*, son yıllarda sosyal bilimler alanında en çok tartışılan metinlerden biri olsa da sözleşmenin muhatapları açısından yeterince tartışılıp değerlendirilmediği bir gerçek.

Klasik anlamda yazılı bir sözleşmeden bahsetmesek de Türklük sözleşmesini Barış Ünlü şöyle ifade ediyor; “Türk olmakla olmamak arasındaki hayati farkı Türklük sözleşmesi kavramıyla incelemeyi öneriyorum. Bu kavram, devlet ile toplum arasındaki ve toplumun kendi içindeki, yazılı belgeleri de içeren ama çoğunlukla örtük bazı temel anlaşma ve kuralları ifade ediyor…”

Boğaziçi Üniversitesi’nden Erol Köroğlu’na atıfla söylersek buradaki Türk tanımını etnik Türk’ten ziyade içinde yaşadığımız ülkenin “normu” nu oluşturan ve başka etnik temelden gelenlerin de isteyerek girdiği ya da bazen girmeye zorlandığı Türklük olarak tanımlayabiliriz.**

Oldukça etkileyici bir kitap olan Türlük Sözleşmesi’ni bütün yönleriyle bu kısa yazıda ele almak mümkün olmasa da sözleşmenin maddelerini, konunun direk muhatabı olan Çerkesler açısından ela almaya çalışacağım.

Kitapta Barış Ünlü Türklük sözleşmesinin maddelerini şu şekilde ifade ediyor;

Kitabı ilk okuduğum dönemde bu maddelerle karşılaştığım anda “işte Çerkesler” dediğimi hatırlıyorum.

Buralı olmayan, dışarıdan gelen, yani diaspora olan ve bu ülkenin tarihine 161 yıl önce dahil olmuş olan Çerkeslerin bu sözleşme maddelerine nasıl “imza” attığına/attırıldığına ve norm olarak Türklük içerisinde nasıl varlıklarını sürdürdüklerine dair çalışmalar yapmak Çerkes kimliğinin geçirdiği evreleri ve Çerkeslerin nasıl asimile olduklarını/edildiklerini göstermesi bakımından oldukça önemli. Osmanlı döneminde – yine Barış Ünlü’ nün ifadesiyle – “Müslümanlık Sözleşmesi” dairesinde kısmen kültürlerini yaşayabilen Çerkeslerin, Cumhuriyetin kurulması........

© İlke TV