KONU: Çalışma kapsamında asker kişilerin ifade özgürlüğü bağlamında dilekçe hakkının bulunup bulunmadığı, disiplin hukuku çerçevesinde yargısal denetim konusu incelenmiştir. Ayrıca, çalışmamızda bazı sorulara cevap aramaktayız.

Çalışmamızda cevap aranan ilk soru şudur:
Amirleri ve İdare nezdindeki başvuruları sonuçsuz kalan ve bu nedenle çaresiz durumda kalan asker kişilerin; taleplerini, önerilerini ve şikâyetlerini Cumhurbaşkanlığı, Kamu Denetçiliği Kurumu veya benzeri devlet kurumlarına iletmeleri, usulsüz müracaat veya şikâyet olarak değerlendirilip askerî disipline yönelik bir tehdit sayılabilir mi?

İkinci soru ise:
Personelin başvurularında kullandığı ifadeler nedeniyle her durumda ceza verilmesi hukuka uygun mudur?

DEĞERLENDİRMELERİMİZ

211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununa göre askerlik; harp sanatını öğrenmek ve yapmak mükellefiyetidir. Aynı kanuna göre ise asker; askerlik mükellefiyeti altına giren şahıslarla (Erbaş ve erler) özel kanunlarla Silahlı Kuvvetlere intisap eden ve resmi bir kıyafet taşıyan şahsa denir. Bu kişiler subay, askeri memur (günümüzde bu kadronun mevcudiyeti ve uygulaması yoktur), askeri öğrenci, astsubay, erbaş ve erlerdir.

İfade özgürlüğü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 10.maddesinde; Anayasamızın ise 26.maddesinde düzenlenmektedir. Herkes, ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. İfade özgürlüğü temel insan hakkı olarak kabul edilmekte ve siyasi görüşleri tartışma, eleştirme ve yayma hakkı, iletişim özgürlüğü, bilgi edinme hak ve özgürlüğü, halkın gerçekleri öğrenme hakkı ve bilim ve sanat özgürlüğü gibi haklar ifade özgürlüğünün sonucu olarak kullanılmaktadır (DOĞAN/ İlyas, İnsan Hakları Hukuku, Astana Yayınları, 1.Baskı, Ankara 2013, s.494).

İfade özgürlüğünün sağladığı koruma ve güvencelerden kural olarak herkes yararlanır. Ancak bazı kişi grupları ve meslekler bakımından bu özgürlük, sıradan vatandaşlara kıyasla daha dar ve sınırlı biçimde kullanılabilmektedir. Askerler de herkes gibi ifade özgürlüğüne sahip olmakla birlikte, görevlerinin niteliği ve askerî disiplinin korunması gereği diğer kamu görevlilerine kıyasla bu özgürlüğü daha sınırlı ölçüde kullanabilmektedirler.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında demokratik bir toplumda gerekliliği tartışılmaz olan durumlarda askerî disiplinin zayıflatılmasını önlemek amacıyla askerî disipline karşı gerçek bir tehdidin bulunması hâlinde ifade özgürlüğüne kısıtlamalar getirilebileceği belirtilmektedir (AİHM, B. No: 15153/89, 19/12/1994). Ancak, bu durumda dahi kanun koyucu ve İdare ölçülülük ilkesine riayet etmek ve hakkın özü ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun hareket etmekle yükümlüdür. Asker kişilere bu kapsamda getirilecek kısıtlamalar ifade özgürlüğünün özüne ve demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olamaz.

Anayasa Mahkemesi ve Danıştay kararlarında AİHM içtihatları da dikkate alınarak temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ve müdahale niteliği taşıyan idari işlemlerin yargısal denetiminde, İdare tarafından müdahalenin ölçülülüğünün, zorlayıcı bir toplumsal ihtiyaca dayandığının ve demokratik toplumda gerekli olduğunun gerekçelendirilmesi şartının arandığını görmekteyiz (Danıştay İDDK, E.2020/244, K.2021/429, T.8.3.2021).

Asker kişilerin ifade özgürlüğü kapsamında İdare’ye hitaben talep, öneri ve şikayetleri için başvurularını düzenleyen mevzuat aşağıda belirtilmiştir.

Anayasanın 74.maddesi: “Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar........

© Hukuki Haber