1. GİRİŞ

Kentleşmenin hız kazanması, nüfus artışı ve aşırı yapılaşma, yapı güvenliğinde yangın riskini ön plana çıkarmıştır. Türkiye'de yangın güvenliğine ilişkin temel düzenleme olan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, 2007 yılında yürürlüğe girmiş, zaman içinde kapsamı genişletilmiştir.

Ancak bu yönetmeliğin belediyeler ve ilgili idarelerce uygulanmasında ciddi teknik ve hukuki sorunlar yaşanmaktadır. Özellikle imar onayı, yapı ruhsatı, iş yeri açma izni ve ruhsat iptali gibi idari işlemlerde çıkan problemler, çoğu zaman idari yargıya taşınmakta ve kamu tüzel kişilikleri için hem mali yük hem de hukuki sorumluluk doğurmaktadır.

Bu çalışma, söz konusu yönetmeliğin uygulanmasında ortaya çıkan uygulama problemlerini, yargı kararları ve belediye denetim uygulamaları üzerinden, özellikle idari yargı yönüyle ele alacaktır.

2. YÖNETMELİĞİN HUKUKİ DAYANAĞI VE UYGULAMA SORUMLULUĞU

2.1. Hukuki Dayanak

Yönetmelik; 9/6/1958 tarihli ve 7126 sayılı Sivil Savunma Kanununun ek 9 uncu maddesi ile 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97 nci, 107 nci ve 508 inci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

2.2. Sorumluluk Alanları

Bu Yönetmelik, ülkedeki her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınması gereken yangın önleme ve söndürme tedbirlerini; ayrıca yangının ısı, duman, zehirleyici ve boğucu gazlar ile panik nedeniyle can ve mal güvenliğine yönelik oluşturabileceği tehlikeleri en aza indirmek amacıyla yapıların, binaların, tesislerin ve işletmelerin tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim esaslarını kapsamaktadır.

Bu bağlamda yapı ruhsatı öncesinde, mimari projelerin yangın güvenliği tedbirlerine uygunluğu denetlenmelidir. İş yeri açma ruhsatı aşamasında, ilgili yapılar için itfaiye uygunluk raporunun ibrazı sağlanmalıdır.

Mevcut yapılar bakımından ise yangın güvenliği açısından uygunluk denetimi yapılmalı; gerekli durumlarda mühürleme ve kapatma işlemleri uygulanmalıdır. Tüm ruhsatlandırma ve iptal süreçlerine ilişkin işlemler kamu yararı ilkesine uygun olarak tesis edilmelidir.

2.3. Uygulamada Karşılaşılan Başlıca Sorunlar

İtfaiye uygunluk raporu alınmadan yapıların kullanılmaya başlanması veya işyeri açma ruhsatı verilmesi, idarenin hizmet kusuru olarak değerlendirilebilmektedir. Mimari projelerde yangın güvenliği tedbirlerinin ihmal edilmesi ve denetim süreçlerinin ciddi gerçekleştirilmemesi ve şekli incelemelerle sınırlı tutulması, yangın riskini artıran ciddi uygulama ihmalleri arasında yer almaktadır. Diğer yandan, yetki karmaşası veya denetim yükümlülüğünü yerine getirmeyen idarelerin ihmali, idari yargı kararlarında da görüldüğü üzere, tazminat sorumluluğu doğuracak nitelikte hizmet kusuru olarak karşımıza çıkmaktadır.

3. İMAR ONAYI VE PROJE REDDİ SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Yapı ruhsatı öncesinde, mimari projelerin yangın güvenliği yönünden ilgili idarelerce (çoğunlukla büyükşehir veya ilçe belediyeleri) denetlenmesi gerekmektedir. Tüm bu ruhsatlandırma ya da ruhsat iptali işlemleri kamu yararı ilkesi ön planda tutularak yürütülmelidir.

3.1. Yangın Yönetmeliğine Göre Risk Grubu Yüksek Binalarda Yangın Algılama Sistemlerinin Bulundurulması Zorunludur.

Danıştay 10. Dairesi, 2019/261 E. - 2021/5537 K. sayılı kararında:

Yangın Yönetmeliği uyarınca, risk grubu yüksek binalarda, herhangi bir alan ya da yükseklik sınırı aranmaksızın yangın algılama sistemlerinin bulundurulması zorunludur. Özellikle okullar, sağlık tesisleri, toplanma amaçlı yapılar, ticari ve endüstriyel yapılar gibi insan yoğunluğu fazla olan yerlerde çıkabilecek yangınların önceden fark edilmesi hayati önemdedir. Bu nedenle, alan veya yükseklik sınırı olmaksızın, bu tür yapılarda yangın algılama sistemlerinin zorunlu kılınması gerekmektedir.

Danıştay, 19.12.2007 tarihli ve 26735 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in bazı maddeleri ile Ek-7 tablosunun iptali istemiyle açılan bir davada, Ek-7'de yer alan bazı bina türleri için yangın algılama sistemlerinin yalnızca yapı yüksekliği veya toplam alan esas alınarak zorunlu tutulmamasını, yangın güvenliği açısından ciddi bir eksiklik olarak değerlendirmiştir.

Kararda, 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu ve diğer ilgili mevzuat kapsamında, yangına karşı önlemlerin kamu yararı ve can güvenliği açısından taşıdığı öneme dikkat çekilmiştir. Yönetmeliğin 75. maddesinde belirli bir yapı yüksekliği veya kapalı alan sınırının üzerinde olan binalarda otomatik yangın algılama sistemlerinin kurulması zorunlu tutulmuş; ancak Ek-7'de yalnızca belirli alan veya yükseklik üzerindeki yapılar için bu zorunluluk getirilmiştir.

Danıştay, bu durumu Yönetmeliğin amacı ve kamu yararı ile bağdaştırmamış; eğitim ve sağlık tesisleri, ticari ve endüstriyel yapılar, toplanma amaçlı alanlar gibi insan yoğunluğu yüksek binalarda herhangi bir sınırlama olmaksızın yangın algılama sistemlerinin zorunlu tutulması gerektiğini vurgulamıştır.

Sonuç olarak, bu kararla birlikte risk grubu yüksek yapılarda, yapı alanı veya yüksekliği gibi sınırlamalar aranmaksızın, yangın algılama sistemlerinin bulundurulması gerektiği açıkça ortaya konmuştur.

3.2. Yangın Tahliye Merdiveni, Duman Tahliye Sistemi Veya Yangın Duvarı Gibi Zorunlu Unsurlar Eksikse, İlgili İdare Tarafından Yapı Ruhsatı Verilemez.

Yangınla mücadele ilkeleri uyarınca, yangın güvenliği yalnızca belirli kat veya alanlarla sınırlanamaz; etkili ve verimli bir sonuç ancak sistemin tüm yapıya uyarlanmasıyla temin edilebilecektir.

Nitekim , Danıştay, ( 10.D. 2016/1821 E. , 2021/3373 K ) sayılı kararında , ‘’…yangından korunmanın insan hayatı açısından taşıdığı önem dikkate alındığında, yapı ruhsatı verilirken, yağmurlama sistemi, duman algılama sistemi ve sahanlıklı düz kollu basamak genişliği 100 cm. korunumlu yangın merdiveni yapılmasının istenmesi zorunluluğu…’ şeklinde ifade edilmek suretiyle duman, gaz ve panik kaynaklı risklerin bertaraf edilebilmesi amacıyla, yapı ruhsatı aşamasında söz konusu sistemlerin zorunlu tutulması gerektiğine özellikle vurgu yapılmaktadır

4. İŞ YERİ RUHSATLARINDA YANGIN GÜVENLİĞİ VE İPTAL SÜREÇLERİ

İş yeri açma ve çalışma ruhsatları; kamu düzeni, genel sağlık, güvenlik ve çevre koşullarını sağlamak amacıyla tesis edilen idari işlemlerdir. Bu ruhsatların verilmesi veya iptali, idarenin düzenleyici ve denetleyici yetkisi çerçevesinde değerlendirilir. Bu bağlamda yangın güvenliği, özellikle........

© Hukuki Haber