Deniz taşımacılığı sektörü, teknolojik gelişmelerin ve dijital dönüşümün etkisiyle köklü bir değişim sürecinden geçmektedir. Bu dönüşüm, yalnızca operasyonel süreçleri değil, aynı zamanda hukuki ve idari yapıları da yeniden şekillendirmektedir, Bu değişimin en somut örneklerinden biri de 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren yasal bir zorunluluk haline gelen ve geleneksel kağıt bazlı seyir defterlerinin yerini alan Elektronik Seyir Defteri (ESD).

Gemi ve liman işletmesi perspektifinden bakıldığında, ESD'nin uygulanması, hem operasyonel verimliliği artırmakta hem de hukuki sorumlulukların yerine getirilmesinde kritik bir rol oynamakta. Bu yazıda, elektronik seyir defterinin tanımı, hukuki altyapısı ve liman işletmeleri açısından etkileri, bir in-house hukuk müşavirinin gözünden değerlendirilecektir.

Elektronik Seyir Defteri: Tanımı ve Uluslararası Çerçeve

Elektronik seyir defteri, gemilerde seyir, makine operasyonları, personel hareketleri ve çevresel olaylara ilişkin kayıtların dijital ortamda, gerçek zamanlı ve standartlaştırılmış bir şekilde tutulmasını sağlayan bir sistemdir. Uluslararası Denizcilik Örgütü'nün (IMO) SOLAS (Güvenlik İçin Uluslararası Denizde Can Emniyeti Sözleşmesi) ve MARPOL (Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi) kapsamındaki dijitalleşme girişimleri, ESD'nin küresel ölçekte benimsenmesini hızlandırmıştır. Özellikle, IMO'nun MEPC.312(74) sayılı Kararı, yağ kayıt defteri gibi belirli kayıtların elektronikleştirilmesini teşvik ederek, olası manipülasyonlara karşı koruma ve standartlaşma sağlamayı hedeflemektedir.

Türkiye'de, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın 2025 itibarıyla yürürlüğe koyduğu düzenlemeler, belirli tonajdaki Türk bayraklı gemiler için ESD kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Bu düzenleme halihazırda yaklaşık 850 gemiyi kapsamakta olup, düzenleme kapsamında genellikle kuru yük, dökme yük, ro-ro ve konteyner gemileri gibi ticari gemiler bulunmadır. Balıkçı tekneleri, küçük yatlar ve su araçları gibi küçük tonajlı (150 GT altı) gemiler ise ESD’den muaf tutulmaktadır. Yasal yükümlülükler ve yapılan değişiklikler 12 Temmuz 2025 tarihli ve 32954 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gemilerin Düzenli Seferleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’te yer almaktadır.

Özetle ESD, kağıt defterlere kıyasla veri giriş hatalarını azaltmakta, denetim süreçlerini kolaylaştırmakta ve çevresel raporlama yükümlülüklerini (örneğin, MARPOL Ek I ve II kapsamında atık yönetimi) daha etkin bir şekilde yerine getirme imkânı........

© Hukuki Haber