01.09.2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan AYM 29.05.2025 tarihli 2020/29242 Başvuru Numaralı Rabia Naz Vatan kararında etkili bir soruşturma yürütülmediği gerekçesiyle ihlal kararı verilmiştir. Bu kararda AYM hükmü“ağırlıklı olarak olayın gerçekleşmesinin hemen sonrasındaki süreçte meydana gelen -mevcut delillerin kaybolmasına ve sonradan yapılacak araştırmaların etkisiz hâle gelmesine neden olabilecek- ihmal, kayıtsızlık ve gecikme hâlinin soruşturmanın bütünü üzerinde etkili soruşturma yükümlülüğüne ilişkin ilkelerle bağdaşmayacak mahiyette bir eksiklik/boşluk yarattığı ve soruşturmanın yaşam hakkının gerektirdiği derinlik ve ciddiyette yapıldığı yorumunu getirmeyi mümkün kılmadığı açıktır.” şeklindeki gerekçelere dayandırmıştır. Karar irdelendiğinde yaşam hakkının usuli boyutu olan etkili soruşturmanın nitelikleri açısından önemli bir yol haritası çizmektedir.

1. YAŞAM HAKKI

Anayasa m.17/1, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m. 2 ve BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi m. 6 ile güvence altına alınan yaşam hakkı, kişinin maddi ve manevi varlığını güvence altına alan en temel insan hakkıdır. Anayasa 17/1 gereği, “Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir”. Anayasa’nın 17. maddenin gerekçesi ise şöyledir: “Kişinin sahip bulunduğu hak ve hürriyetler, bu maddeden itibaren önem dereceleri göz önünde tutularak belirlenmiştir. Bu madde ile yaşama maddî ve manevî varlığın bütünlüğü ve bunun geliştirilmesi hakkı korunmaktadır. Bu iki hakkın bir bütün teşkil ettiği, birbirini tamamladığı açıktır. Kanun güvencesi altında olan yaşama hakkını korumak için devlet, gerekli tedbirleri alacaktır.”

Yaşam hakkının sağlanması kapsamında kamu düzenine ilişkin hükümlere Anayasa madde 5 de yer verilerek “Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.” hükmüne yer verilmiştir.

Yaşam hakkı, Anayasa'nın 5. maddesiyle birlikte........

© Hukuki Haber