Gemi adamları, denizcilik sektörünün ayrılmaz bir parçası olup, çalışma koşulları itibarıyla özel düzenlemelere tabi tutulmuştur. Gemi adamlarının işçilik alacaklarına ilişkin hakları, ulusal mevzuat ve uluslararası sözleşmeler çerçevesinde düzenlenmekte olup, bu yazı kapsamında ilgili hukuki düzenlemeler incelenecektir.

1. Gemi Adamlarının Hukuki Statüsü

Gemi adamlarının iş hukuku kapsamındaki durumu, 4857 sayılı İş Kanunu'ndan bağımsız olarak esasen 854 sayılı Deniz İş Kanunu ile düzenlenmektedir. Bu kanun, gemi adamlarının çalışma koşulları, ücret hakları, fazla mesai düzenlemeleri, tazminat hakları ve iş güvencesi gibi hususları detaylandırmaktadır. Bunun yanı sıra, Türkiye'nin taraf olduğu Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Denizcilik Çalışma Sözleşmesi (MLC 2006), gemi adamlarının haklarını güvence altına alan önemli bir uluslararası belgedir. Ancak bu hususta uygulama alanı bulacak kanunun tespiti adına geminin hangi bayrağa tabii olduğu değerlendirilmelidir. Zira Deniz İş Kanunu ancak Türk Bayraklı gemiler kapsamında uygulama alanı bulmaktadır.

Yabancı bayraklı gemilerde veya Türk Bayraklı olmakla birlikte, yüz gronstonlitoluk sınırın altın bulunan gemilerde çalışan gemi adamlarına Deniz İş Kanunu uygulanmaz (DİK. m. 1). Deniz İş Kanunu’na tâbi olmayan gemi adamlarına, Türk Ticaret Kanunu’nun kaptan hakkındaki hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Türk Borçlar Kanunu’nun hizmet sözleşmeleri hakkındaki genel hükümleri uygulanacaktır.

2. Gemi Adamlarının İşçilik Alacakları

a. Çalışmaya Bağlı alacaklar, Ücret ve Fazla Mesai Alacakları

Gemi Adamının hak kazanacağı işçilik alacakları, iş sözleşmesi ile belirlenir ve iş sözleşmesinin ancak 6 aylık bir süre için imzalanması kabul edilmiştir. Gemi adamları kara çalışanlarından faklı çalışma koşullarına tabi olup özel hükümler söz konusudur. Deniz İş Kanunu, gemi adamlarının ücret haklarını detaylandırmış olup, ücretlerin en fazla bir aylık periyotlarla ödenmesi gerektiğini öngörmektedir. Ayrıca:

Gemi adamlarının maaşları, sözleşmede belirtilen tarihlerde ve tam olarak ödenmelidir. Ücretin döviz cinsinden tespit edilmesi ve ödenmesi hususunda düzenleme yapılması mümkündür. Ayrıca uluslararası sularda çalışmanın getirdiği riskler nedeniyle ek prim ve ikramiye ödemeleri gündeme gelebilmektedir. Prim ve ikramiye gibi alacaklar, iş sözleşmesi ile düzenleme altına alınmaktadır.

Gemi adamı olarak çalışma, işin gereği niteliğince tüm sözleşme süresinin gemide geçirilmesini gerektirmektedir. Ancak söz konusu bu niteliği fazla çalışma yapılmasını hukuka uygun hale getirmemekte ve yapılan fazla çalışmanın ücretlendirilmemesi........

© Hukuki Haber