ÖZET

Türk İcra ve İflas Hukuku, 7343 sayılı Kanun ile getirilen köklü değişiklikler neticesinde geleneksel "mezat" usulünden, tamamen elektronik altyapıya dayalı "e-satış" modeline geçiş yapmıştır. Bu dijital dönüşüm, beraberinde klasik borçlar hukuku prensiplerinin dijital arayüzler karşısında yeniden yorumlanması zorunluluğunu getirmiştir. İşbu akademik inceleme; muhammen bedelin fahiş oranda üzerinde (yaklaşık 2380 katı) verilen bir teklifin, sistem tarafından sağlanan uyarı ve onay mekanizmalarına rağmen "maddi hata" (yanılma) kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini konu alan güncel yargı kararlarını mercek altına almaktadır. Çalışmada, Çaycuma Sulh Hukuk Mahkemesi'nin "insani hata ve hakkaniyet" eksenli yaklaşımı, Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi'nin (BAM) "ihaleye fesat ve rekabetin korunması" yönündeki değişken içtihadı ve nihayetinde Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin "sistemsel kesinlik ve şekli sıkılık" ilkesini benimseyen son kararı 1 detaylıca analiz edilmiştir. İnceleme neticesinde, Yargıtay'ın elektronik ihalelerde irade beyanının sıhhatini, kullanıcının sistem uyarılarına verdiği "dijital onay" ile sınırlandırdığı ve bu alanda "ex ante" (işlem öncesi) denetimin varlığını, "ex post" (işlem sonrası) hata iddialarına karşı mutlak bir def'i olarak kabul ettiği sonucuna varılmıştır.

I. GİRİŞ VE HUKUKİ ÇERÇEVE

Hukuk, toplumsal ilişkileri düzenleyen canlı bir organizma olarak, teknolojinin getirdiği yeni ilişki biçimlerine ve işlem türlerine kayıtsız kalamaz. Özellikle şekli hukukun en katı uygulandığı alanlardan biri olan İcra ve İflas Hukuku (Cebri İcra), dijitalleşme süreciyle birlikte "fiziki varlık" şartından "dijital veri" güvenliğine doğru evrilmiştir. 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun (İİK) "Paraya Çevirme" başlığını taşıyan hükümlerinde, 7343 sayılı Kanun ile yapılan reform niteliğindeki değişiklikler, ihalelerin fiziki ortamdan (mezat salonlarından) tamamen sanal ortama (UYAP e-Satış Portalı) taşınmasını sağlamıştır. Bu değişiklik, ihalelere katılımı artırarak malın gerçek değerini bulmasını amaçlasa da, "klavye hataları", "sistemsel algı yanılmaları" ve "arayüz körlüğü" gibi yeni nesil uyuşmazlık türlerini de yargı dünyasına taşımıştır.

İncelememize konu olan somut uyuşmazlık, klasik hukuk dogmatiğindeki "İrade Teorisi" ile "Beyan Teorisi" arasındaki çatışmanın dijital çağdaki tezahürüdür. Bir yanda, bir taşınmaz için milyarlarca liralık teklif vermeyi asla arzulamamış, sadece klavye sürçmesi veya sistemsel bir zorunlulukla hareket etmiş bir "gerçek irade"; diğer yanda ise güvenli elektronik imza ve çok aşamalı onay mekanizmalarıyla teyit edilmiş, hukuki sonuç doğurmaya yönelik "şekli bir beyan" bulunmaktadır.

Bu makalede, öncelikle uyuşmazlığın maddi vakıaları ve taraflar arasındaki hukuki ilişki, kişisel verilerden arındırılarak akademik bir titizlikle ortaya konulacaktır. Akabinde, yerel mahkeme, istinaf dairesi ve temyiz mercii arasındaki hukuki görüş ayrılıkları; "maddi hata", "ihaleye fesat karıştırma" ve "dürüstlük kuralı" bağlamında derinlemesine irdelenecektir. Çalışmanın nihai amacı, Yargıtay'ın son içtihadının, elektronik işlemlerde irade sakatlığı iddialarının geleceğini nasıl şekillendireceğini tespit etmektir.

II. MADDİ VAKIALAR VE SÜRECİN KRONOLOJİK İNCELEMESİ

Hukuki tahlilin sağlıklı yapılabilmesi, uyuşmazlığın temelini oluşturan maddi olay örgüsünün, özellikle elektronik log kayıtlarına yansıyan kısmının doğru anlaşılmasına bağlıdır. İncelenen kararlar 1 ışığında, olay örgüsü bir "hatalar zinciri" ve "sistemsel domino etkisi" olarak tezahür etmektedir.

A. İhalenin Konusu ve Başlangıç Aşaması

Uyuşmazlık, Zonguldak ili, Çaycuma ilçesi sınırlarında bulunan ve ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davasına konu olan bir taşınmazın satışı sürecinde doğmuştur. Çaycuma Sulh Hukuk Mahkemesi Satış Memurluğu tarafından yürütülen 2022/.... Satış sayılı dosyada, taşınmazın muhammen bedeli (tahmini piyasa değeri) 440.935,44 TL olarak belirlenmiştir.1 İİK m. 111/b uyarınca satışın elektronik ortamda açık artırma suretiyle yapılmasına karar verilmiştir. Ortaklığın giderilmesi davalarında hissedarların da ihaleye katılması olağan bir durum olup, somut olayda hem davacı (Şikayetçi/İhale Alıcısı S.D.) hem de davalı hissedarlar (R.D. ve diğerleri) artırmaya iştirak etmişlerdir.

B. Teklif Süreci ve "Milyarlık" Hata Anı

Elektronik ihale süreci, 13.09.2023 tarihinde sona ermek üzere planlanmıştır. İhalenin son dakikalarına kadar verilen teklifler, piyasa rasyonelliği içerisinde seyretmiştir. Ancak 13.09.2023 sabahı, saat 09:10 sularında yaşananlar, davanın konusunu oluşturmuştur. Elektronik tutanaklara yansıyan ve tarafların beyanlarıyla doğrulanan akış şöyledir:

1. Makul Teklif (09:10:33): İhale alıcısı (Şikayetçi), saat 09:10:33'te sisteme 950.000,00 TL tutarında bir teklif girmiştir. Bu bedel, muhammen bedelin yaklaşık iki katı olup, taşınmaz piyasası gerçeklerine ve rekabet koşullarına uygundur.1

2. Kırılma Anı ve İlk Hata (09:10:17): Diğer hissedar R.D., sisteme 1.050.000,00 TL (Bir Milyon Elli Bin) teklif girmek isterken, muhtemelen "0" tuşuna fazladan basması veya kopyala-yapıştır hatası neticesinde 1.050.000.000,00 TL (Bir Milyar Elli Milyon) teklif girmiştir. Bu işlem saati, tutanaklarda 09:10:17 olarak görünmekle birlikte, sisteme işlenmesi ve diğer katılımcıların ekranına düşmesi milisaniyelik farklarla gerçekleşmiş olabilir.1

3. Algı Yanılması ve Sistemsel Zorlama (09:20:58): Şikayetçi S.D., rakibi R.D.'nin teklifini geçmek istemiştir. Şikayetçinin iddiasına göre; ekranda rakibin teklifini "1 Milyon" mertebesinde algılamış, ancak sistemin "Minimum artış miktarı 440,94 TL'dir, teklifinizi güncelleyiniz" uyarısıyla karşılaşmıştır. Kendi manuel girişleri (1.051.000 TL vb.) sistem tarafından "mevcut en yüksek teklifin altında olduğu" gerekçesiyle reddedilmiştir. Bunun üzerine Şikayetçi, sistemin "otomatik artır" veya " " seçeneğini kullanarak teklifi güncellemiştir.1

4. Nihai Teklif: Şikayetçi, farkında olmadan, rakibinin hatalı 1 milyar TL'lik teklifinin üzerine asgari artış miktarını ekleyerek 1.050.020.727,00 TL teklif vermiş ve onaylamıştır. İhale bu astronomik bedelle Şikayetçi üzerinde kalmıştır.1

Aşağıdaki tablo, teklifler arasındaki rasyonellik uçurumunu somutlaştırmaktadır:

Teklif Sahibi

Amaçlanan Teklif (Tahmini)

Gerçekleşen Teklif

Muhammen Bedele Oranı

Hukuki Durum

Muhammen Bedel

440.935,44 TL

0

Başlangıç Değeri

Hissedar........

© Hukuki Haber