Etkilenmek mi, Eriyor Olmak mı?

Türk edebiyatı, modernleşme sürecinden bu yana Batı ile sürekli bir etkileşim hâlindedir.
Bu etkileşim, bir yandan yeni estetik biçimlerin, düşünsel akımların ve anlatı tekniklerinin doğmasına zemin hazırlamış; öte yandan özgünlüğün sınırlarını daraltmıştır.
Bugün artık şu soruyu sormak bir entelektüel lüks değil, zorunluluktur:
Biz Batı’dan öğreniyor muyuz, yoksa Batı’nın gölgesinde mi kayboluyoruz?

Yayıncı olarak yıllardır binlerce dosya okudum. Her birinde yazarın sesini, dilini, kaynağını anlamaya çalıştım. Gördüğüm tablo şu:
Batı’nın edebi mirası, Türk edebiyatında hâlâ bir “ilham”dan çok bir “ölçü” işlevi görüyor.
Yani biz, Batı’ya bakarken üretmeyi değil, benzemeyi hedefliyoruz.
Ve bu durum, sadece estetik bir sorun değil; kültürel kimlik açısından da derin bir kırılma noktasıdır.

Tarihsel Zemin: Tanzimat’tan Günümüze Batı’ya Açılan Pencere

Türk edebiyatında Batı’ya yöneliş Tanzimat’la başlar.
Şinasi’nin “medeniyet” arayışı, Namık Kemal’in özgürlük vurgusu, Tevfik Fikret’in akılcılığı… Bunlar Batı düşüncesinin birer yansıması değil, o düşünceyle kurulan ilk temastır.
Bu dönemde Batı, aydınlanma demekti. Ancak bu temas zamanla bir “üslup transferi”ne dönüştü.
Tanzimat sonrası Servet-i Fünun kuşağı, Fransız edebiyatını bir model olarak benimsedi; Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde İngiliz realizmi, Fransız natüralizmi, Rus psikolojizmi, hatta Alman romantizmi farklı biçimlerde edebiyatımıza sızdı.

Sorun, bu etkilenmenin kendisi değil; bu etkilenmenin yansıtıcı değil yutucu bir karakter taşımasıdır.
Biz Batı’yı anlamaktan çok, onun formunu taklit etmeyi........

© Habererk