Atatürk ve Enver Paşa’nın Rekabeti

Osmanlı İmparatorluğu’nun son demlerinde, tarih sahnesine iki genç subay çıktı: Mustafa Kemal Atatürk ve Enver Paşa. Harbiye’den sınıf arkadaşı, İttihat ve Terakki’nin ateşli neferleriydiler. Aynı vatan için çarpan kalpleri, farklı vizyonlarla ayrıştı. Enver Paşa, Napolyoncu hayallerle Orta Asya’ya uzanan bir imparatorluk düşledi; Mustafa Kemal ise gerçekçi adımlarla bir ulus-devleti inşa etti. Aralarındaki rekabet, ne bir kan davasıydı ne de basit bir çekişme; bu, taktik dehası, öngörü gücü ve tarihsel sorumluluğun çarpışmasıydı. Türk Tarih Kurumu arşivleri, Belleten dergisi ve dönemin telgrafları, bu hikâyeyi satır satır anlatıyor. Gelin, bu iki paşanın yol ayrımını, savaş meydanlarından mektuplara uzanan izlerle keşfedelim.

1900’lerin başında, Harbiye’nin koridorlarında başlayan dostluk, kısa sürede bir vizyon farkına dönüştü. Enver Paşa, 1908 Devrimi’nde dağa çıkarak “hürriyet kahramanı” unvanını aldı; sarayın damadı oldu, İttihat ve Terakki’nin yıldızı parladı. Mustafa Kemal ise eleştirel bir sesle öne çıktı: “Cemiyet, komitecilikten partiye dönüşsün; ordu siyasete bulaşmasın,” dedi (1909, Hafız Hakkı Paşa’ya telgraf, Belleten Cilt 33). Enver, bu eleştirilerden rahatsız oldu; 1913’te, Babıali Baskını’yla iktidarı ele geçirdiğinde, Mustafa Kemal’i Sofya’ya askeri ataşe olarak gönderdi. Bu, nazik bir sürgündü; ama Mustafa Kemal sessizce plan yaptı, rapor yazdı, bekledi.

Trablusgarp Savaşı’nda (1911-1912) yan yana mücadele ettiler. Enver’in gerilla taktikleri, İtalyanlara karşı hızlı zaferler getirdi; vur-kaç stratejisiyle çöldeki direnişi ateşledi. Ancak, Balkan Savaşları’nda (1912-1913) Enver’in Edirne’yi geri alma hamlesi, lojistik eksikliklerle gölgelendi. Mustafa Kemal, Bolayır Kolordusu’nda Enver’in planlarını eleştirdi: “Bu stratejiyle düşman bizi yutar,” dedi (Mahmud Şevket Paşa günlükleri, 1913). İngiliz arşivleri (FO 371/1802) bu dönemde Enver’i “hırslı”, Mustafa Kemal’i “hesaplı” diye........

© Habererk