Deniz Mekansal Planlama (DMP), devletlerin deniz yetki alanları içerisinde çeşitli ekonomik, çevresel ve sosyal faaliyetlerin uyumlu, sürdürülebilir ve stratejik biçimde yönetilmesini sağlayan bütüncül bir planlama aracıdır. Bu yaklaşım, yalnızca deniz kaynaklarının kullanımını düzenlemekle kalmaz, aynı zamanda deniz çevresinin korunmasını, kıyı alanlarıyla olan etkileşimin denetlenmesini ve deniz güvenliğinin güçlendirilmesini de hedefler.

DMP kavramı, karasal mekânsal planlamanın ilkelerine benzer biçimde deniz alanlarının yönetimine uygulanmasıyla şekillenmiştir. Ancak denizlerin karmaşık doğası, çok katmanlı kullanımları ve uluslararası hukuk çerçevesinde tanımlanmış farklı egemenlik düzeyleri, bu planlamayı daha hassas ve çok aktörlü hale getirir. Bu nedenle DMP, hem ulusal mevzuat hem de uluslararası deniz hukuku ilkeleriyle doğrudan ilişkilidir.

Bu bağlamda, DMP'nin hukuki temelleri büyük ölçüde 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS - UNCLOS) ile çizilmiştir. Söz konusu sözleşme, devletlerin kendi kıta sahanlıklarında, münhasır ekonomik bölgelerinde ve karasularında çeşitli hak ve yükümlülüklere sahip olduğunu belirtmektedir. DMP ise bu hakların bilimsel veriler, çevresel hassasiyetler ve sektörel ihtiyaçlar temelinde somut haritalar ve karar mekanizmaları aracılığıyla organize edilmesini sağlar.

Uluslararası alanda DMP’nin kurumsal boyutunu şekillendiren en önemli yapı ise UNESCO Hükûmetlerarası Oşinografi Komisyonu (IOC) öncülüğünde başlatılan MSPGlobal Girişimidir. MSPGlobal, üye devletlere kendi deniz yetki alanlarını planlamaları için teknik rehberlik ve veri paylaşımı sunmakta; aynı zamanda yayımlanan planların uluslararası platformda görünürlüğünü artırmaktadır. Türkiye’nin hazırladığı DMP haritasının bu platforma entegre edilmesi ve IOC-UNESCO tarafından tanınması, yalnızca teknik bir başarı değil; aynı zamanda deniz egemenliği haklarının bilimsel planlama yoluyla uluslararası sistem içinde tescil edilmesi anlamına gelir.

Bu çerçevede DMP, günümüz denizcilik anlayışında yalnızca çevresel sürdürülebilirliğin değil; jeopolitik vizyonun, ekonomik kalkınmanın ve egemenlik stratejisinin de bir parçası haline gelmiştir. Planlama sayesinde denizlerdeki enerji altyapıları, balıkçılık sahaları, ulaştırma rotaları, koruma bölgeleri ve askeri alanlar gibi farklı kullanımlar arasında çatışmasız bir yapı kurulması hedeflenmektedir. Bu yaklaşım, yalnızca devletlerarası meselelerde değil, aynı zamanda ulusal ölçekte idari koordinasyonun sağlanmasında da kritik bir rol üstlenmektedir.

TÜRKİYE DMP HARİTASININ OLUŞUMU: KURUMLAR, SÜREÇ VE YÖNTEM

Türkiye’nin ilk ulusal Deniz Mekansal Planlama (DMP) haritası, yalnızca teknik bir planlama faaliyeti değil, aynı zamanda devletin denizel egemenlik anlayışını ve jeopolitik vizyonunu yansıtan stratejik bir adım olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamlı sürecin merkezinde, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı kararıyla ulusal düzeyde deniz hukuku araştırmaları yapmakla yetkilendirilmiş olan Ankara Üniversitesi bünyesindeki Deniz Hukuku Ulusal Araştırma Merkezi (DEHUKAM) yer almıştır. DEHUKAM, bu süreci yalnızca akademik bir çerçevede değil, devletin yüksek çıkarlarını gözeten bir koordinasyon modeliyle yürütmüştür.

Planlama çalışmaları, çok aktörlü bir yapı içinde ilerlemiştir. Başta T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olmak üzere; Tarım ve Orman Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve diğer ilgili kamu kurumları ile bilimsel araştırma merkezleri sürece entegre edilmiştir. Bu kurumlar, sahip oldukları teknik veri, saha bilgisi ve sektörel uzmanlıklar doğrultusunda planın şekillenmesine katkı sağlamıştır. Böylece DMP haritası,........

© Haber7