Bolşeviklerin önde gelen felsefecilerinden Aleksandr Bogdanov’un 1909 yılında kaleme aldığı ütopik bilim-kurgu eseri Kızıl Yıldız, Rusya’dan bir devrimcinin Mars’a yaptığı seyahati anlatır. Devrimci, Kızıl Gezegen’e gittiğinde uzaylıların kurduğu ileri bir komünist toplumla karşılaşır. Üretim araçlarından toplumsal hayata refahı ve ideali temsil eden Marslıların komünizminde bilgisayarlar sayesinde ekonomi planlanırken üretim otomatikleştirilir. Çalışma saatleri ve üretimdeki bu merkezi-otomatik planlama sayesinde hem bolluk sağlanır hem de Marslılar daha fazla boş zamana sahip olur.

Sovyet Matematikçi ve Bilgisayar Bilimci Viktor Gluşkov (1923-1982) ise Bogdanov’un Mars’ta bulduğunu yeryüzüne indirir. Dünyada WWW internet ağı henüz kurulmadan çok önce Gluşkov, 1962’de Sovyetler Birliği’nde merkezi planlamayı güçlendirmek için kullanılabilecek bir bilgisayar ağı projesine imza atar: Bilgi sayım ve veri işleme için ulusal otomatik sistemi (OGAS).

OGAS bir iletişim ağından çok daha fazlasıdır; ülkenin çeşitli merkezlerine yerleştirilecek yüzlerce bilgisayarın Moskova’daki merkeze aktardıkları verilerle tüm Sovyet ekonomisinin anında yönetimi mümkün olacaktır. Stok durumları, ihtiyaçlar, istatistikler... Bilgisayar ağı üçlü bir hiyerarşi şeklinde tasarlanır. Moskova’da verilerin toplandığı ana bilgisayar merkezi çekirdeği oluşturur. Ardından büyük şehirlerde 200 civarı bölgesel merkez belirlenir. En önemli halkaysa fabrikalarda ve işletmelerde kurulması planlanan 20 bini aşkın yerel birimdir.

Aslında Gluşkov’un bu fikri bir Kızıl Ordu subayı olan Anatoly Kitov’un 1950’lerde yaptığı çalışmalarına dayanıyordu. Sovyet sibernetiğinin öncülerinden Kitov, ülkedeki ilk bilgisayar merkezini kurmuş, ardından planlı ekonomi için bir otomasyon sistemi üzerine çalışmıştı. Gluşkov’un planı Kitov’un çalışmalarını........

© Evrensel