Bu yazıyı, özellikle bir kesim tarafından her defasında eleştirilen Osmanlı Devleti’nin, adalet anlayışını ve bu husustaki hassasiyetini hatırlatmak için kaleme almak istedim.

Biz, geçmişimizi ve kültürel miraslarımızı küçümserken, bir cihan devleti olarak üç kıtada en büyük kara parçalarına hükmeden adalet terazimizdeki hassasiyetin, ilham kaynağı olarak nesillerce evrenselleştirilmiş olduğunun farkında bile değiliz.

Şimdi hep birlikte ilham kaynağı olduğumuz, birçok ülkede varlığı bulunan üst düzey devlet adalet sisteminin tarihçesine bakalım.

İsveç Kralı XII. Karl, yani Türkçe kaynaklardaki adı ile “Demirbaş Şarl”, 1707 yılında Rusya’ya Ukrayna üzerinden savaş açtı. 8 Temmuz 1709 tarihinde ise Poltava kalesini almak için uğraşan İsveç ordusunun, Rusya Çarı I. Petro’nun komuta ettiği Rus ordusu karşısında aldığı ağır yenilgi sonucu İsveç Kralı Karl, 2 bin askeriyle birlikte Osmanlı Devleti’ne sığınarak tam beş yıl boyunca burada kalmıştır.

Bu süre zarfında Kral Karl’ın, Osmanlı yönetim sistemini, halk-devlet ilişkilerini ve özellikle adalet mekanizmalarını yakından gözlemleme fırsatı oldu. Kadılık sistemi, Divan-ı Hümayun ve halkın doğrudan devlete ulaşabildiği mekanizmalar, Kral Şarl üzerinde derin bir etki bıraktı.

Osmanlı’da, halkın yöneticilere karşı şikayetlerini dile getirebilmesi için kurulan sistemler, devletin halk üzerindeki meşruiyetini pekiştirirken, bu durum Kral XII. Karl’ın kendi ülkesindeki adalet anlayışını sorgulamasına neden oldu. Halkın adalet beklentisini sorgulama konusundaki bu sistem, ona kendi ülkesinde benzer bir mekanizmayı hayata geçirme fikrini verdi.

Kral’ın, ülkesine dönmesiyle ilk gerçekleştirmiş olduğu faaliyet Ombudsmanlık kurumunu kurmak oldu. 1713 yılında İsveç’te kurulan Ombudsmanlık Kurumu, Kralın Osmanlı’dan aldığı ilhamla şekillendi. Ombudsman, halkın devlet kurumlarına karşı haklarını koruyan bir denetçi olarak görev yapıyor ve kadılık sisteminin bir benzeri olarak, halkın haklarının korunmasını sağlama amacı taşıyordu.

Ombudsmanlık, modern dünyada halkın sorunlarını........

© Elips Haber