REMZİ AKÇİN
SERBEST KÜRSÜ

Son günlerde gümrük işlemlerinde yapay zekâ kullanımı, yapay zekâ kullanılarak eşyanın tarifesinin tespit edilmesi hatta yapay zekâ ile gümrük beyannamesi doldurulması gündemde yer alıyor. Yapay zekâ uygulamasının daha başında olduğumuz, bu konuda önümüzde hayal edemeyeceğimiz gelişmelerin olacağı da üzerinde hepimizin hemfikir olduğu bir konu. Elbette geleceği hiçbirimiz göremeyiz ama bugünkü koşullarda gümrük işlemlerinde yapay zekâdan yararlanılması konusunun masaya yatırılmasında fayda var. Hatta şu soruyu sormak için erken mi bilmiyoruz ama “Yapay zekâ gümrük müşavirliğini bitirecek mi?” sorusunun tartışılmasında da fayda var.

Her şeyden önce, bir olguyu tartışmak için öncelikle onun ne olduğunu veya o olgunun neyi ifade ettiğini ortaya koymak gerekir. Bir olgu için herkesin ortak paydada birleşmesi gerekir ki, aynı dili konuşmak ve anlaşabilmek mümkün olsun. O nedenle, “akıl”, “zekâ” ve “yapay zekâ” kavramlarının ne anlama geldiğini açıklamakla konuya başlamak daha yararlı olacaktır.

Akıl, felsefi anlamda kavram oluşturma ve bunlara göre hükmetme kapasitesidir. Diğer bir deyişle bir durumu bütüncül olarak anlama, kavrama, hükme varma kapasitesidir. Akıl, kelime ve kavramların anlamlarını bilme yeteneği de diyebiliriz.

Zekâ ise zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneğidir. Yani, zihnin birçok yeteneğinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan bir yetenekler birleşimidir. Zihnin algılama, bellek, düşünme, akıl yürütme, öğrenme gibi birçok işlevini içerir.

Peki, akıl ile zekâ arasında ne fark var? Öncelikle akıl somut olarak ölçülemez. Akıllı bir insan doğru ve yanlışı, yalan ve gerçeği ayırt edebilme yetisine sahiptir. Yaş ilerledikçe, olgunlaştıkça, akıl da gelişir. Akıllı kişi, doğru olanı seçen ve doğru olanı yapan kişidir.

Zekâ ise beynin algılama hızıdır. Zekâ etik bir anlam taşımaz, IQ testi ile ölçülebilir ve her insanda eşit bulunmaz.

Bu durumda, zekânın daha teknik, aklın ise daha etik bir boyutu olduğunu söyleyebiliriz. Zekâ; bir olayı önce anlama, ilişkileri kavrama, yargıda bulunma, daha sonra........

© Ekonomim