Hurşit KAYA- SGK Başmüfettişi İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı

Yıllar sonra iade edilen asgari ücret desteği: Hak edişten kesilen tutarlar geri ödenebilir mi? İdareler hak edişten kesinti yaparken dikkat! Asgari ücret desteği uygulamasında hukuki riskler gündemde.

Bu yazıda sizlere Türkiye’de “Asgari Ücret Desteği” olarak bilinen bir destek türü ile ilgili bir kesinti uygulamasının dava konusu edilmesine yönelik önemli bir problemden bahsedeceğim. Öncelikle asgari ücret desteği ile ilgili bu problem aşağıda daha detaylı olarak belirtilecek olan belirli idareler ile yükleniciler arasında imzalanan hizmet alımına yönelik sözleşmeler nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Peki problem nasıl ortaya çıkmaktadır. Bunu anlatmadan önce çok kısa primler ve asgari ücret desteği ile ilgili kısa bir açıklamada bulunmakta fayda bulunmaktadır.

Genel olarak sosyal sigorta primlerinin ödenmesi?

Bilindiği üzere Türkiye’de çalışma hayatını ilgilendiren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu diye bir yasa bulunmaktadır. Bu kanun gereğince işverenler sahibi oldukları işyerlerinde çalıştırdıkları işçiler/sigortalılar için Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) sigorta primi ödemek zorundadır. İşçilerin/sigortalıların aylık ücret bordro parametreleri(brüt ücret, prim, ikramiye vb.) üzerinden mevzuat hükümlerine göre işverenlerce hesaplanan sigorta primlerinin bir kısmı işçiye diğer kısmı ise işverenlere ait olmak üzere ayrı ayrı hesaplanarak, ödenmesi gereken tüm sigorta primi (işçi işveren) işveren tarafından SGK’ya yatırılmaktadır. Genel hatlarıyla işçi çalıştırmaya yönelik sigorta primlerin ödenmesi bu şekildedir.

Primlerin ödenmesinin teşvik edilmesi/desteklenmesi?

Tabi ki, işverenler çalıştırdıkları işçiler nedeniyle sosyal sigorta primlerini öderken, prim yüklerinin azaltılması, kayıtlı istihdamın teşvik edilmesi, haksız rekabetin önlenmesi gibi amaçlarla bazı teşvik ve destek imkânlarından yararlandırılabilmektedir. Çünkü istihdam özellikle de kayıtlı istihdam bir ülke için çok önemli bir ekonomik gösterge olduğu için, devletin bu alandaki güzide kurumları tarafından işverenler primlerin ödenmesi ve kayıtlı istihdamın teşvik edilmesi anlamında teşvik edilmekte ve desteklenmektedir. Örneğin SGK kayıtlı istihdamı teşvik etme, düzenli prim ödemelerini sağlama, düzenli prim ödeyen işverenler arasındaki haksız rekabeti önleme gibi amaçlarla prim teşviki, prim desteği gibi uygulamaları dönem dönem hayata geçirebilmektedir. Bu destek uygulamalarından biri ise bilinen adıyla “asgari ücret desteği” uygulamasıdır.

Asgari ücret desteği nedir, nasıl uygulanmaktadır?

Asgari ücret desteği adından da anlaşılacağı üzere özellikle kayıtlı istihdama, primlerin zamanında ödenmesine, haksız rekabetin önlenmesine yönelik destek türlerinden biridir. Uygulamada asgari ücret desteği, özel sektör işverenlerine çalıştırdıkları işçiler/sigortalılar için her yıl 5510 sayılı Kanun’a eklenen geçici madde düzenlemelerine göre hesaplanan destek tutarının işverenlerin SGK’ya ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilmesi biçiminde uygulanmaktadır. Böylece destek yararlanan işverenlerin prim yükleri hafifletilmiş olmaktadır. Mahsup edilen asgari ücret destek tutarı ise İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmaktadır. (Not: Asgari ücret desteğinin başlatıldığı ilk dönemlerde ise, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan değil de Hazinece karşılanması yöntemi tercih edilmişti.)

Asgari ücret desteği ilk defa ne zaman başladı?

Türkiye’de asgari ücret desteği ilk defa 6661 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 17 inci maddesi ile 5510 sayılı Kanuna Geçici 68 inci maddenin eklenmesi ile 2016 yılında başlatılmıştır. 2016 yılından itibaren 2025 yılına kadar her yıl için 5510 sayılı Kanun’a eklenen geçici maddeler ile uygulamasına devam edilen asgari ücret desteği en son 2025 yılı için 7539 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 5 inci maddesiyle 5510 sayılı Kanunu'na eklenen Geçici Madde 109 ile devam ettirilen bir uygulamadır.

Asgari ücret desteğinin kapsamı?

Öncelikle asgari ücret desteğinin özel sektör işyeri/işveren odaklı olduğunu söylemek gerekmektedir. Çünkü asgari ücret desteği ile ilgili olarak başlatıldığı 2016 yılından itibaren 2025 yılına kadar gelinen her dönemde 5510........

© Ekonomim