Bir süredir dış pazarlarda artan Çin rekabeti dikkatimi çekiyor doğrusu. Küresel ölçekte Amerikan-Çin rekabeti belirginleştikçe Çin firmaları dış pazarlarımızda daha bir görünür oldular. Anektodal olarak bakarsanız hadise böyle. Bugün gelin TEPAV araştırmacılarının konuyla ilgili derlemeye başladığı verilere bakalım.

Şirketlerimiz eskiden iç pazarda bir daralma hissettiklerinde hızla dış pazarlara açılırlardı. Türkiye’nin Çin ve Hindistan’la karşılaştırılabilecek mevcut ürün ve pazar çeşitliliğini herhalde bu çerçevede de ele almak lazım. Zorunluluktan kaynaklanan, odaklanmayı zorlaştıran ve ihtisaslaşmayı engelleyen bir iş yapma biçimi aslında. Bir fabrikada birden fazla üretim hattını çalıştırmak yorucu ve pahalı bir iş sonuçta. Ama böyle işte.

Grafik 1 İSO 500 firmalarında yurt içi satışların net satışlara oranını 1993-2024 yılları arasında gösteriyor. Ne oluyor? Yurt içi satışların net satış hasılatına oranı yüzde 90’lardan yüzde 60’lara doğru geriliyor. Firmalarımız ihracatlarını 10 milyar dolardan 100 milyar dolara doğru yükseltiyorlar. 1993’ten 2024’e…

Hatırlatayım 1980’de dışa açılıp zenginleşmeye karar verdiğimizde toplam ihracatımız 3 milyar dolar filandı. 1990’ların başında 15 milyar dolara filan çıktı. 2024 itibariyle ise 262 milyar dolar oldu. Türkiye’nin ihracat hacmi yükseldi ama dikkat edersiniz grafikte bir yavaşlama göze çarpıyor. İSO 500 firmalarının toplam ihracatı 2022 sonrasında 100 milyar dolarda duruyor, yukarı çıkmıyor.

Doğrusu ben bu durumun daha yakından incelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Neden? Çin firmalarının hareketliliği, Amerika-Çin rekabetinin belirginleşmesi de bu tarihten sonraya denk düşüyor. Mesela burnumuzun dibinde, Cebel Ali Serbest Bölgesi’ndeki (Jebel Ali Free Trade Zone-JAFZA) Çin şirketlerinin sayısı 2022’de dört kat artıyor. Sonra artmaya da devam ediyor.

Yine bölgenin toplam imalat sanayi ihracatı içinde bölge ülkelerinin payına baktığınızda, Rusya ile JAFZA’nın içinde yer aldığı Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) yer değiştiriyor. Rusya bir Körfez........

© Ekonomim