“Temiz kömür” teknolojilerinin ekonomik sürdürülebilirliği ile iklim ve çevre üzerindeki etkileri bilimsel olarak hala sorgulanıyor. Uygulamaları sınırlı, geleceği belirsiz bu teknolojilerin fosil yakıt bağımlılığını artırdığı, Türkiye’yi iklim krizi ve yeşil dönüşüm karşısında daha savunmasız hale getirdiği belirtiliyor.

Dünya kömür çağının sonuna yaklaşıyor. Global Energy Monitor’ün 2024 yılına dair yayımladığı “Yükseliş ve Çöküş” raporuna göre, devreye alınan yeni kömür kapasitesi 44 gigawatt (GW) ile son 20 yılın en düşük seviyesine geriledi. 44 GW’lık yeni kurulu güce karşılık 25,2 GW’lık kapasite devreden çıkarıldı. Küresel kömür filosu yalnızca yüzde 1’in altında bir artış göstererek net 18,8 GW büyüdü. Özellikle Avrupa Birliği’ndeki kömür santrallerinin dört katına çıkan emekliye ayrılma oranı bu düşüşü hızlandıran en önemli faktörlerden biri oldu. Bu rakamlar, küresel enerji dönüşümünün hız kazandığını ve kömürün yerini yenilenebilir enerji kaynaklarına bıraktığını net bir şekilde ortaya koyuyor. Türkiye de, 2010 yılından bu yana 92 GW’lık kömür santrali projesini iptal ederek, mevcut santral kapasitesinin neredeyse beş katı büyüklüğünde projelerden vazgeçti. Şu an Türkiye’de aktif olan tek yeni santral projesi, Kahramanmaraş’taki Afşin-Elbistan A Termik Santrali’ne eklenmek istenen iki yeni ünite (688 megavat) olarak öne çıkıyor.

Öte yandan Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) ve E3G tarafından geçtiğimiz sene yayınlanan “Kömürden Çıkışın Finansmanı: Türkiye Örneği” raporu, 2026 yılında Türkiye’de karbon fiyatı uygulamasının başlamasıyla beraber Türkiye’deki 30 kömürlü termik santralin ikisi dışında hepsi zarar etmeye başlayacağını ortaya koyuyor. Bu santraller lisans sürelerinin sonuna kadar toplamda 45 milyar dolarlık zararla karşı karşıya kalacak. SEFiA Direktörü Bengisu Özenç’in ifade ettiği gibi, “Kömürden çıkış, Türkiye’nin 2053 net-sıfır hedefi iklim hedefl eri için olduğu kadar, değişen küresel ticaret düzeni içerisinde rekabetçiliğini sürdürülebilmesi açısından da önemli bir hedef. Bu hedefin yakalanabilmesi için atılacak ilk adım elektrik arzında kömürden çıkışa yönelik resmi bir pozisyonun açıkça belirlenmesi ve bu hedefe yönelik planlamanın yapılması olacak.

Gelelim temiz kömür teknolojilerine. Temiz kömür teknolojileri, kömürden daha verimli ve ucuz şekilde faydalanmak için gündeme geliyor. Karbon yakalama ve kömür gazlaştırma teknolojileri de özellikle yerli linyit kaynaklarının kullanımını artırmak amacıyla değerlendiriliyor. 2023 yılında Türkiye’de düzenlenen “Temiz Kömür Zirvesi” sonrasında, HEAL (Sağlık ve Çevre Birliği) “Kronik Kömürü İyileştirmek” başlıklı önemli bir analiz yayınladı. En ileri filtre teknolojisi kullanılsa dahi kömürlü termik santrallerin Türkiye’de ciddi ve önlenebilir sağlık sorunları ile ekonomik kayıplara yol açtığını ortaya koyan analizde, HEAL yeni filtre teknolojileri kullanılsa bile bu santrallerin “temiz” sayılamayacağını........

© Ekonomim