Savaşın ekonomik yansıma­ları – enerji, ticaret ve fi­nansal dengesizlik…

İran ile İsrail arasındaki iliş­kiler, yüzeyde yalnızca güncel güvenlik meselelerinden ibaret gibi görünse de, kökeni 20. yüz­yılın ortalarına uzanan derin ta­rihsel dönüşümleri barındırır. 1948’de İsrail’in kuruluşunu ta­nıyan ilk Müslüman ülkelerden biri olan İran, Şah döneminde Tel Aviv ile diplomatik, ticari ve askeri iş birliği kurmuştur. An­cak bu iş birliği 1979 İran İslam Devrimi ile köklü biçimde kesin­tiye uğradı

İran ile İsrail arasındaki doğ­rudan çatışmalar, dünya enerji güvenliği için tarihî önemde bir tehdit oluşturmaktadır.. İran, Hürmüz Boğazı’nı askeri ola­rak tehdit etmeye başladığında, ham petrol fiyatları birkaç gün içinde  artarak 103 doları aştı. Günlük 21 milyon varil pet­rolün geçtiği bu boğaz, küresel petrol arzının yaklaşık ’sini taşımaktadır.

İran, savaşın başında Hür­müz’deki sivil tanker trafiğini hedef alarak stratejik bir baskı kurmaya çalışmaktadır. Bu tak­tik, özellikle Çin, Japonya, Hin­distan gibi enerji ithalatçısı ül­keleri doğrudan etkilemesi bek­lenmektedir. Suudi Arabistan ve BAE, petrol ihracatını Kızılde­niz güzergâhına kaydırarak ge­çici çözüm üretmeye çalışmak­la birlikte altyapının yetersizli­ği nedeniyle fiyat baskısı devam etmektedir. .

İsrail ekonomisi savaşın ilk günlerinden itibaren Tel Aviv Borsası’nda %7’ye yakın değer kaybetti. Sivil hava trafiği ne­redeyse durma noktasına gel­di. 2025’in ikinci çeyreğinde savunma harcamaları 2 ora­nında arttı. İsrail Merkez Ban­kası, döviz rezervlerinden 3.2 milyar dolar kullanarak şekel kurundaki dalgalanmayı sınırla­maya çalıştı.

Ancak İsrail’in güçlü tekno­loji ihracatı (2024’te 55 milyar USD) ve ABD ile olan finansal destek ilişkisi, savaşın ekonomi­ye tam yansımasını frenlemek­tedir. Ayrıca savunma sanayi ih­racatları (Elbit, Rafael, IAI gibi firmalar) bu dönemde daha fazla sipariş almaya başladı.

İran, halihazırda ABD ve AB yaptırımları altındayken sava­şa girmesiyle daha büyük eko­nomik sıkışmaya girecektir. ABD’nin Haziran 2025’te yürür­lüğe koyduğu ek ambargo pake­tiyle İran’ın petrol ihracatı E oranında azaldı. Çin dahi bu sü­reçte alımlarını azaltarak Hin­distan ve Rusya’ya yöneldi.

Tahran yönetimi, savaş süre­cini dövize erişimi sınırladığı gibi, temel gıda ürünlerine zam yapılmasını da........

© Dünya