Γιάννης Ζέβγος: Η τάξη που επικρατεί προκαλεί κατάπληξη στην αντίδραση που ποθούσε τα αντίθετα. Ούτε μύτη δε ματώνει. Σκληρή μα αναπότρεπτη ανάγκη να ανεχόμαστε την προώθηση της αντίδρασης. Να συνιστούμε στον πανίσχυρο, τον μαρτυρικό λαό να υποχωρεί σε όφελος της αντίδρασης

Στις σελίδες που ακολουθούν παρουσιάζουμε το δεύτερο μέρος του ημερολογίου (το πρώτο δημοσιεύθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2025) του ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ Γιάννη Ζέβγου (Ταλαγάνη), μέλους του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, εθνοσυμβούλου της ΠΕΕΑ και υπουργού Γεωργίας στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου. Πρόκειται για ημερολογιακές καταγραφές από 27 Σεπτεμβρίου 1944, την ημέρα αναχώρησής του για την Ελλάδα, έως τις 18 Οκτωβρίου 1944, την άφιξη και εγκατάσταση της κυβέρνησης Παπανδρέου στην Αθήνα.

Το κρίσιμο πολιτικά αυτό διάστημα ο Ζέβγος καταγράφει τηλεγραφικά την πορεία της Τριμελούς Κυβερνητικής Επιτροπής προς την Αθήνα και τις ημέρες της Απελευθέρωσης. Τήρηση της τάξης και αυτοσυγκράτηση από το ΕΑΜ, δολοφονικές προκλήσεις από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Ο Ζέβγος έχει πλήρη συναίσθηση των συμβιβασμών των οποίων είναι αναγκασμένο να κάνει το ΕΑΜ, των πολιτικών του δεσμεύσεων, της σιωπής των Γιουγκοσλάβων και των Σοβιετικών καθώς και της τακτικής των αντιπάλων του. Οι εκτιμήσεις του θεωρούμε ότι έχουν ιδιαίτερη αξία καθώς προέρχονται από ένα κορυφαίο στέλεχος του ΚΚΕ, ο οποίος ασκούσε «κριτική εξ αριστερών» στην ηγετική ομάδα Σιάντου – Ιωαννίδη.

Γιάννη Ζέβγου, Ημερολόγιο (31 Αυγούστου 1944 – 18 Οκτωβρίου 1944): Β΄ Μέρος
27 Σεπτέμβρη. Φεύγουμε με Τσάτσο – Κατσώτα – Παπαμ. Το βράδυ στη Νεράιδα
28 Σεπτέμβρη. Στη Φουρνά και βγάζουμε προκηρύξεις
29 Σεπτεμβρη. Στου Φουρνά
30 Σεπτέμβρη. Ξεκινάμε στο Γαρδίκι
1 Οκτώβρη. Πενταγιοί
2-3 Οκτώβρη Γαλαξείδι – Δόμβραινα
4 Οκτώβρη. Δόμβραινα
4-5 Οκτώβρη. Δερβενοχώρια
6-7 Οκτώβρη. Αθήνα Στις 12 μεσημέρι φεύγουν οι Γερμανοί
12-13-14 Οκτώβρη. Εκατοντάδες χιλιάδες γιορτάζουν στους δρόμους με συνθήματα ΕΑΜ-ΚΚΕ-Λαοκρατία. Ούτε μύτη δε ματώνει. Οι όγκοι των διαδηλωτών, η τάξη που επικρατεί και η οργάνωση προκαλούν κατάπληξη στην αντίδραση που περίμενε και σε ένα βαθμό ποθούσε τα αντίθετα. Οργανώνει συνομωσία. Ο Τσάτσος μετέχει. Κωλυσιεργούν άδειασμα ξενοδοχείων.

15 Οκτώβρη. Χτυπούν από τα ξενοδοχεία το λαό. Θύματα υπερεκατό. Αντεκδικήσεις δεν ξεσπούν. Το ΚΚΕ συγκρατεί το λαό και η αντίδραση λυσσάει. Κωλυσιεργούν, ανάκριση σκεπάζεται, οι δολοφόνοι ζητάν να αναγνωριστούν ταχτικός στρατός. Τελικά αποτυγχάνουν. Διώχνονται.

18 Οκτώβρη. Έρχεται η κυβέρνηση. Μιλάει ο Παπανδρέου. Λαϊκός θρίαμβος με τις μαζικότατες εκδηλώσεις. Ο Λήπερ αναγκάζει Σοφούλη να μετάσχουν στην κυβέρνηση και στις 23........

© Documento