Όχι μια αλλά τρεις συνθηκολογήσεις με τον Άξονα υπέγραψε από τις 20 έως τις 23 Απριλίου 1941 ο αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας. Η αυτόβουλη αυτή ενέργειά του ήταν αντίθετη με τις οδηγίες «περί αμύνης μέχρις εσχάτων» που είχε λάβει από τον αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο και τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄.

Η «Επιχείρηση Μαρίτα», η γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδας, εκδηλώθηκε στις 6 Απριλίου 1941 στα βόρεια σύνορα της χώρας με τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία. Οι Γερμανοί εισβολείς αφού διέσπασαν τις γιουγκοσλαβικές γραμμές διείσδυσαν στην Κεντρική Μακεδονία και στις 9 Απριλίου κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη. Το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) υπό τη διοίκηση του αντιστράτηγου Κωνσταντίνου Μπακόπουλου για τρεις ημέρες απέκρουσε με επιτυχία την 5η και την 6η ορεινές μεραρχίες του XVIII Ορεινού Σώματος Στρατού της Βέρμαχτ. Εν τω μεταξύ η γερμανική 2η Μεραρχία Τεθωρακισμένων προχώρησε μέσω γιουγκοσλαβικού εδάφους προς τον νότο, στράφηκε ανατολικά, νότια της οχυρωματικής «Γραμμής Μεταξά», και κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου. Το ΤΣΑΜ βρέθηκε αποκομμένο και παρά τη γενναία αντίσταση των μαχητών του στα οχυρά των συνόρων συνθηκολόγησε. Γερμανική διαταγή προέβλεπε: «α) Οι Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί να τύχουν εξαιρετικά φιλικής μεταχείρισης…».

Κι ενώ κάθε αντίσταση είχε σταματήσει ανατολικά του Αξιού, το Τμήμα Στρατιάς Ηπείρου (ΤΣΗ) και το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ) κρατούσαν ακόμα μέτωπο απέναντι στους Ιταλούς. Σε ελληνικό έδαφος βρισκόταν ακόμη ένα μικρό Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα (ΒΕΣ) υπό τον αντιστράτηγο Ουίλσον με την 6η Αυστραλιανή και 2η Νεοζηλανδική Μεραρχίες και την 1η Βρετανική Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία.

Η κατάρρευση της άμυνας στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και η γερμανική εισβολή από τη διαδρομή Μοναστήρι – Φλώρινα ανάγκαζε τις ελληνοβρετανικές δυνάμεις σε συνεχή αναδιάταξη των γραμμών τους στη Δυτική Μακεδονία. Παρά τη λυσσώδη ελληνική αντίσταση η γερμανική εισβολή δεν στάθηκε δυνατό να αναχαιτιστεί σε κάποιο σημείο. Μέσα σε λίγες ώρες οι Γερμανοί κατέλαβαν την Καστοριά και το Άργος Ορεστικό και δημιούργησαν ασφυκτικές συνθήκες για τον μεγάλο όγκο του ελληνικού στρατού στην Αλβανία. Νέες θέσεις οργανώθηκαν αρχικά κατά μήκος του Αλιάκμονα στις 10 Απριλίου, οι οποίες κάτω από την έντονη γερμανική πίεση αναπροσαρμόζονταν συνεχώς νοτιότερα χωρίς ο ελληνικός στρατός να μπορεί να τις ακολουθήσει λόγω έλλειψης μεταφορικών μέσων.

Το μέτωπο της Αλβανίας άρχισε να υποχωρεί από τα ανατολικά προς τα δυτικά από τις 12 Απριλίου. Έως τις 17 Απριλίου οι κινήσεις κλιμακώθηκαν. Οι μονάδες αποδιαρθρώθηκαν και ένα γενικευμένο ρεύμα διαρροής άρχισε προς τα νότια. Μια αίσθηση εγκατάλειψης και προδοσίας κυριάρχησε που απειλούσε τον στρατό με πλήρη διάλυση. Με το που έφτασαν οι διαταγές για υποχώρηση κανείς δεν μπορούσε να συγκρατήσει την κατάσταση.

Στις κρίσιμες αυτές στιγμές παρατηρήθηκε χάσμα απόψεων ανάμεσα στην πολιτική και τη στρατιωτική ηγεσία. Οι τελευταίοι, με κύριο εκφραστή τον αντιστράτηγο Ιωάννη Πιτσίκα, διοικητή του ΤΣΗ, έκαναν συνεχή διαβήματα στην Αθήνα για την εξεύρεση πολιτικής λύσης. Πολλοί ήταν εκείνοι από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία που πίστευαν ότι η Ελλάδα........

© Documento