Δεν ήθελαν επ’ ουδενί να στερηθούν αυτά που τους απέφεραν άκοπα δυσθεώρητα κέρδη. Ελάχιστα από τα ακίνητα που είχαν πάρει «μπιρ παρά» οι μαυραγορίτες επεστράφησαν στους προπολεμικούς ιδιοκτήτες

Εκείνο που γενικά χαρακτηρίζει την ιστοριογραφία του Εμφυλίου Πολέμου είναι η απουσία προσεγγίσεων που να αναδεικνύουν την ταξική διάσταση του πολέμου αυτού. Σύμπτωμα μιας συνολικότερης επιστημολογικής αντίληψης, η εμφύλια σύγκρουση απογυμνώνεται από τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της και αναδεικνύεται ως μια ιστορική πραγματικότητα, που αφορά αποκλειστικά στον ρόλο του «πολιτικού», ο οποίος περιενδύεται με έναν απόλυτο βολονταρισμό: όλα εξαρτώνται από τις διαθέσεις δύο αντιτιθέμενων πολιτικών παραγόντων, της Αριστεράς και της Δεξιάς, που αποδύθηκαν σε ένα εγχείρημα πολιτικής κυριαρχίας, αποσυνδεδεμένο από τα κοινωνικά του συμφραζόμενα και τους ενδεχόμενους περιορισμούς που αυτά θέτουν.

Ωστόσο οι παράγοντες που προσδιόρισαν την εμπλοκή στην εμφύλια σύρραξη είναι πολύ περισσότεροι και πολύ λιγότερο σχηματοποιημένοι. Δεν εξαρτώνται μονοδιάστατα από τις απλές επιθυμίες των πολιτικών συντελεστών της σύγκρουσης, και μάλιστα σε συνθήκες οικονομικού και κοινωνικού κενού, ούτε θα πρέπει να αποδοθούν όλες οι ευθύνες σε αυτούς. Ούτε βεβαίως ο εμφύλιος είναι αποκλειστική απόρροια του ξένου παράγοντα και των γεωπολιτικών σχεδιασμών του, με τη μορφή μιας μεταφυσικής της «εξάρτησης» της χώρας, που την καταδεικνύει ως μια περίπτωση τυπικής αποικίας, που αντικατόπτριζε φωτογραφικά τους διεθνείς ανταγωνισμούς.

Αντίθετα από αυτά, ο ελληνικός εμφύλιος ήταν συνάρτηση του τρόπου με τον οποίο οι ενδογενείς πολιτικοκοινωνικές, ταξικά προσδιοριζόμενες, αντιθέσεις και οικονομικά συμφέροντα συνδυάζονταν, ως έναν βαθμό, με τις διεθνείς συνθήκες και στρατηγικές αντιπαλότητες, χωρίς αυτό να σημαίνει επίσης ότι η ύπαρξη μεταπρατικών τμημάτων στην ελληνική αστική τάξη ή ένα τμήμα διεθνοποιημένου ελληνικού κεφαλαίου που είχε προσδεθεί στις στρατηγικές αυτές δικαιολογεί τη μετατροπή του μεγαλύτερου μέρους της ελληνικής πολιτικής σκηνής σε απλό φερέφωνο των ξένων.

Γιατί, εξ αντικειμένου, ο διεθνής παράγοντας είναι μεν επιπροσδιοριστικός των ιστορικών διαδικασιών, αλλά όχι κατά απόλυτο τρόπο. Δεν είναι οι ξένοι που καθόρισαν αυτές τις εξελίξεις, αλλά το δεδομένο εγχώριο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, που αντανακλούσε κοινωνικές και οικονομικές επιδιώξεις, ευνόησε συμφέροντα, επιδείνωσε κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα, συσσώρευσε κρίση στις δυνάμεις της εργασίας, επιδίωξε να περιθωριοποιήσει τις πολιτικές εκφράσεις της, προδιαγράφοντας τις μελλοντικές πολιτικές, αλλά, κυρίως, τις οικονομικές εξελίξεις στη χώρα. Με άλλα λόγια, ο ρόλος του ξένου παράγοντα αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των συγκεκριμένων αντιφάσεων των κοινωνικών τάξεων που προέκυψαν μετά τον πόλεμο στη χώρα και αντανακλούσε τον χαρακτήρα των τάξεων αυτών, που προσπαθούσαν να αξιοποιήσουν τις διεθνείς αντιθέσεις προς όφελος τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα του «μαυραγοριτισμού» που επικρατούσε, η «μπλε πολυκατοικία» των Εξαρχείων. Το προσύμφωνο προέβλεπε 44 εκατομμύρια δραχμές, πουλήθηκε στις 20 Ιουνίου 1941 αλλά λόγω της υποτίμησης της δραχμής, ο πωλητής έλαβε ένα ποσόν τρεις φορές μικρότερο

Αν πρέπει να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, στην Ελλάδα υπήρχε μια αστική τάξη που βρέθηκε αντιμέτωπη με μια εργατική τάξη η οποία έβγαινε πανίσχυρη από τον πόλεμο: είχε συγκροτήσει μέσω του ΕΑΜ μια ευρύτατη κοινωνική συμμαχία με μικροαστικά στρώματα του πληθυσμού και διέθετε την πλαισίωση μιας αγροτικής τάξης που είχε κοινωνικά χειραφετηθεί μέσα από την Εθνική Αντίσταση. Μια εργατική τάξη εμβαπτισμένη στην εμπειρία αιματηρών συνδικαλιστικών αγώνων μέσα στα εργοστάσια και την παραγωγική διαδικασία επί Κατοχής, μια τάξη που είχε εξασφαλίσει την κοινωνική αυτοπεποίθηση που της προσέδιδε η εθνικοαπελευθερωτική ιδεολογία και το γεγονός ότι είχε βγει νικήτρια από τον πόλεμο.

Όλα αυτά της προσέδιδαν μια ιδιαίτερη δυναμική, την οποία έπρεπε να λάβει υπόψη της η εργοδοτική πλευρά για τη μεταπολεμική διαμόρφωση του παραγωγικού καθεστώτος της χώρας και την επιβολή των συμφερόντων της. Επιπλέον, ήταν προφανές ότι το κόστος της διαδικασίας ανασυγκρότησης των διαλυμένων παραγωγικών δομών της χώρας όφειλε να μη στηριχθεί μόνο στην ετοιμότητα των εργαζομένων να συμβάλουν στη μείωση του παραγωγικού κόστους, ούτε στην εξωτερική βοήθεια και τη διεθνή ελεημοσύνη, αλλά να αναληφθεί ιδίως από τις μερίδες εκείνες του ελληνικού κεφαλαίου που επωφελήθηκαν σκανδαλωδώς από την κατοχική συσσώρευση. Έπρεπε, δηλαδή, να συντελεστεί μια γενναία αναδιανομή της παραγόμενης υπεραξίας ώστε να ισοσκελιστούν οι καταστροφές παραγωγικού δυναμικού, που οι ίδιες οι μορφές αυτής της συσσώρευσης προκάλεσαν στην Κατοχή. Και παράλληλα η οποία διεθνής βοήθεια να μη διοχετευτεί στις ανάγκες κατανάλωσης του κεφαλαίου, αλλά να ανακουφίσει τον χειμαζόμενο ελληνικό λαό. Η απαίτηση αυτή, με κοινά αποδεκτή πανευρωπαϊκή διάσταση, έπρεπε να ικανοποιηθεί με ταχύτητα, γιατί αλλιώς η ανασυγκρότηση θα γινόταν με την άμετρη επισώρευση νέων δεινών στον εργατικό παραγωγικό συντελεστή, γεγονός που θα καθιστούσε άφευκτη την ταξική σύγκρουση.

Το πρόβλημα ήταν ότι το τμήμα των αστικών δυνάμεων που προέκυψε ή ενισχύθηκε από την κατοχική συσσώρευση δεν ήθελε κατά κανένα τρόπο να στερηθεί την παραγωγική του συνήθεια ή τις δομές απόσπασης της υπεραξίας, όπως επικράτησαν επί Κατοχής, και απέφεραν άκοπα και δυσθεώρητα κέρδη, και κυρίως να υποστεί ποινικό έλεγχο για τα τεκταινόμενα επί Κατοχής. Ήθελε μάλιστα να διευρύνει το προηγούμενο αυτό, αποσπώντας και το μεγαλύτερο τμήμα των διεθνών ενισχύσεων που προορίζονταν για την ανασυγκρότηση. Οι μαυραγορίτες της Κατοχής, οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής που συνδέθηκαν με τις πολεμικές ανάγκες του Άξονα, όσοι επωφελήθηκαν από τον αυθαίρετο προσδιορισμό των τιμών σε συνθήκες υπερπληθωρισμού και εσκεμμένης ή μη έλλειψης των προϊόντων, ενταγμένοι μέσα σε μηχανισμούς αποθησαυρισμού, καθώς και εκείνοι που απέσπασαν περιουσίες μέσω της μαύρης αγοράς, διαμόρφωσαν μια νέα οικονομική κουλτούρα και αντέδρασαν πεισματικά σε όλες τις απόπειρες που έγιναν να τους τεθεί κάποιος οικονομικός έλεγχος.

Μάλιστα, ήρθε ο εμφύλιος πόλεμος να διευκολύνει την επιβολή των συμφερόντων των νέων αυτών αστικών στρωμάτων, που προέκυψαν μέσα στις συνθήκες της Κατοχής, εις βάρος των πιο ορθολογικών παλιών αστικών δυνάμεων, και τους έδωσε τη δυνατότητα να επιβάλουν πλήρως το δικό τους «παραγωγικό»........

© Documento