Çocukken evde Nebioğlu Yayınları, tarihçi Reşad Ekrem Koçu ve türlü leksikografların ya da lügat yazarlarının imzâsını taşıyan kitap, ansiklopedi, dergi vb. gibi ne varsa okur; hatta kıraat ettiğim her ilginç şeyi tüm teferruatlarıyla –hevesli bir vak’ânüvis gibi– tarih tarih, olay olay, gün gün kaydederdim telli defterlerime... Talebe argosuyla “temize çekmeyi” andırırdı.

“100 Büyük Adam, Kim Kimdir, Meşhur Filozoflar, Tarihin Büyük Olayları, Kim-Niçin-Nasıl” başlıklarını sizler de hatırlarsınız. Büyük puntolarla yazılmış hâyli hacimli manşetler sanki daha dün okumuşum gibi hatırımdadır hâlâ: “Avusturya-Macaristan Veliahdı Öldürüldü, Napolyon Waterloo'da Yenildi, Sezar Suikastı, Charlemagne Roma-Cermen İmparatoru Oldu”...

Sıcağı sıcağına verilen güncel haberler gibi görünürdü.

Belki de câzibeli kısmı buydu.

Bunların tamâmı “musavver” kitaplardı, yâni resimli, çizimli, illüstrasyonlu.

Bir evvelki yazıda kaleme aldığım Kayıp Eserler 1: De arte aleæ (*) yazısında zar oyunlarına değinince, Kim-Niçin-Nasıl serisinin “Tarihin Büyük Olayları” başlıklı cildinde Julius Caesar (Sezar) (M.Ö.100-44)'ın Rubicon nehrinin kıyısında ordusuyla berâber bekleme hâlindeyken dudaklarından döküldüğü rivâyet edilen o meşhûr cümle hatırımda canlandı: aleæ iacta est...

Yâni, “zarlar atıldı.”

Antikçağ tarihçisi Peter Crawford, dördüncü asrın Doğu Roma imparatorlarından Zenon'un hayâtı ve iki dönem sürmüş saltanâtının (474-475 ve 476-491) anıt mâiyetinde bir monografisini kaleme aldığı Roman Emperor Zenon eserinde, Roma dünyâsının en “kötü şöhretli” vakâlarından bâzılarının zarlarla âlâkalı olduğunu söyler ve argümanını, “Nasıralı İsa'nın giysilerinin askerler arasında kurâ çekilerek paylaştırılması” anlatısı ile kuvvetlendirir.

Crawford –eski tâbirle– “bednâm” ya da “adı kötüye çıkmış” zarla ilgili hâdiseler listesine bu nevî oyunlara tutkun olan İmparator Claudius'u ve Caesar'ın sarf ettiği söylenen yukarıdaki ünlü vecîzesini de iliştirir.

Buna mukâbil “Tarihin Büyük Olayları” cildinde, mânâen bu eski Latince özdeyişe, Türkiye Türkçe'sinin deyim söz varlığındaki ok yaydan çıktı, sözü ile karşılık verildiğini hatırlarım.

Kelime kelime incelersek, aleæ (alea) “zar”, iacta “atılmış, atılan”, est ise İngilizce'deki “am, is, are” gibi yardımcı fiil vazifesi görür ve zarlar........

© Dikgazete.com