Makalenin amacı Kemer Boğazı, Kemer Boğazı’ndaki ünlü ırmak ve Anayol’un [Kıral Yolu] üzerinden geçtiği Yenice Köyü Köprüsü hakkındadır. Kemer Boğazı tarihte “kutsal geçit”, “kutsal boğaz”, Boğaz’daki ırmak ise “kutsal veya mukaddes ırmak” kaydedilmiştir. Bunun sebebi bölge için “Mukaddes Firikya” ve “Mukaddes Galatia” denilmesidir. Bunun sebebi ise, kutsal göktaşının bulunduğu Pessinus’un, bölgedeki Kötürnek köyü oluşudur. Buna tarihçinin hemen itiraz edeceğini biliyorum. Zira tarihçi, Amorion- Emirdağ, Pessinus- Ballıhisar zannetmektedir. Biz, Amorion’un Uluborlu, Pessinus’un Kötürnek olduğunu ispatladık, ama tarihçi, bir an olsun bilgisini sorgulamadı. Firikya Epiktetos da denilen bölgenin en eski adı Küçük Firikya’dır.

Açar Kelimeler: Kemer Boğazı, Küçük Firikya, Hierus, Ieró potámi, Kutsal nehir, Kutsal geçit, Kuwa-ila, Kutsal boğaz.

Başka bilim dalları için de geçerli olan, ama tarih için çok daha geçerli olan bir kural vardır: “Her yeni bilgi ve bulgu, tarih bilgimizi değiştirebilir”. Osmanlı arşivindeki Yenice Köyü Köprüsü, Firigos Boğazı ve Yenice Derbendi belgeleri böyledir. Köprü yol demekti ve yaklaşık beş asır önce köprü ve yol, Kemer Boğazı’nda göl suları altında kalmıştı. Firigos [Firik] Boğazı, Kemer Boğazı idi. Tarihte ülkeler arasında hudut olan mukaddes ırmak ile Anayol ve Askerî yolların kavşağında bulunan Kemer Boğazı ve çevresinin tarihî hep yazılmıştır. Arazi bakımından kalkerli ve tektonik yapıdaki bölge, birçok depreme rağmen insanoğlunu hep cezbetmiştir [Har.1]. Zira bölge, canlıların yaşaması için gerekli tatlı su ırmakları ve göllere, ziraat için verimli topaklara, hayvancılık için bol otlaklı ovalara ve her türden ağacın yetiştiği dağlara sahiptir ve hatta bu dağlarla çevrilidir. Göller Bölgesi adlandırması ve Toros Dağları veya Toroslar, ifade etmekte zorlandığım şeyleri açıklamaya yeter sanırım. 16.yy başında meydana gelen bir coğrafî değişim sonucu Boğaz’daki Anayol, tarihi köprü, kutsal ırmak ve birçok kent göl suları altında kalmıştır. Şimdi sırayla Kemer Boğazı, Anayol, kutsal geçit ve Boğaz’daki köprü hakkındaki kayıtları vermeye çalışacağım.

Kemer Boğazı’nın Firigos, Zompos, Kibotos, Miryokefalon, Taurokomos, Hellespontus, Firikya Hellespontia, el-Battal, Meltinis [Malatyalı], Çatak, İndosyâne, Kuwa-ila, Hieria, Ābrū Masmâne [kutsal geçit], Libotanion Boğazı [Lobitzos] gibi birçok adı olup ve belki de bizim bilmediğimiz daha başka adları vardır. En eski adının [MÖ 1300-1500] Kuwa-ila, yâni “kutsal boğaz” olduğunu düşünüyorum. Bilge Umar, bu kelime için “Güzel Boğaz” anlamını verir, zira her kutsal güzeldir. Firigos [Firik] Boğazı adı, 1501 tarihli bir vesikada geçiyor. Firigoslar [Firikler] Barla’da bir mevkii adıdır. Ünlü Firik kenti Kelene [Kelainai], Kemer Boğazı ile Kelene Hisarı [Yenice Sivrisi] arasında uzanır. Kanaatimce Homeros, Barla-Boyalı önündeki Apameia, yâni İzmir’den olmalıdır; zira verdiği coğrafî bilgiler araziyle uyum içindedir. Ancak harp hakkında Akhalar’ı tutar. Kemer Boğazı bölgesindeki birçok ismin batıya taşınması, Truva’nın galip geldiğine işarettir. Homeros, çok haklı olarak, Truva Kilikya’ya komşu der.

Miryokefalon, Boğaz’daki binlerce su gözünü anlatır. Taurokomos, Toros geçidi demektir. Davraz adı, Tauros adının farklı bir telâffuzudur. Boğaz’da Hellen halkı yaşıyor ve Hellespontus, “Hellen geçidi” ve kanaatimce Hellen halkı, Boğaz halkı demektir. el-Battal, Türklerin gönlünde taht kuran Battal Gazi [öl.740] olup, türbesi Afyon-Çay Çayıryazı [Geneli] köyünde bir Hüyük’ün üzerindedir. Battal Gazi, Kemer Boğazı bölgesinde tam otuz yıl gazâ yaptı. Malatyalı denilen de Battal Gazi olup, aradan beş asır geçtiği için Battal Gazi, Malatyalı sanılmış veya Malatyalı Battal ile karıştırılmıştır. Çatak, iki dağ arasındaki derin vadi demek olup, gerçekte de Kemer Boğazı, Barla ile Çirişli dağlarını ayıran derin bir vadinin adıdır. Hieria, kutsal demektir. Libotanion, Lobitzo, Plavitza ve Toplitzo hepsi de aynı yere işarettir.

Miryokefalon harbinin yerini bulmamıza sebep, 1530 tarihli Osmanlı tahrir........

© Dikgazete.com