İnsanoğlunun iç dünyası duygular anaromasıyla mücehhezdir. Duygularımız kış uykusuna yatmış bekliyor. Dış dünyada vaki olan olaylar bizim duygularımızı harekete geçirir. Harekete geçen duygular bize yaptırım uygulatır. Duygularımız pek çok kere normalin üzerine çıkabilir. Normal boyutun dışına çıkan duygular menfi de olsa müspet de olsa zararlıdır. Duygularımızı akılla kontrol altına alabilir, makul seviyeye çekebiliriz. Onun için diyorum ki; duygular aklın önüne değil, arkasından gelmelidir. Aksi durumda hakikatten uzaklaşma olur.

Akıl en büyük ni'mettir. Samsun'un en büyük gıda toptancılarından Muhammet Karadeniz, bir gün birebir mekânında sohbet ederken, bir mevzu üzerine " En büyük ni'met nedir Mustafa Hoca?" diye sordu. Sorunun cevabını düşünürken "akıldır" dedi ve ekledi. "İnsanda akıl olmasa idi malın ve bunca varlığın kıymeti olur muydu, elbette olmazdı" dedi. Hakikaden akıl denen ni'met bizde olmasaydı diğer varlıklardan ne farkımız olurdu. Akıl sayesinde varlıklar değer bulur. Gerçi her canlı hayatını idame edecek kadar akla sahiptir. Kimisi bu durumu "iç güdü" olarak nitelendiriyor.

Akıl sadece duyguları kontrol etmiyor, aynı zamanda zekayı da kontrol ediyor. Kontrol edilmeyen zekâ tehlikelidir, kontrol edilmeyen duygular da tehlikelidir. Zekâ teknolojiyi keşfediyor, akıl ve ahlâk olmayınca dünya cehenneme dönüyor. Bizim en belirgin duygularımızdan birisi de hırstır. Konumuzu Prof. Dr. Bülent Yılmaz'ın açıklamaları ile konuyu biraz irdeleyelim dedim. Bülent Yılmaz anlatıyor:
Hiç unutmam; tam bir “Anadolu kadını” diyebileceğim arkadaşım, kendisini çok üzen bir durumun nedenini şöyle açıklamıştı: “Onun hırsı, aklının önüne geçmiş!”

Şöyle bir misalle anlatalım: Hani; “Huzursuzluk” romanında o çok bilinen ve paylaşılan konuşmayı bilirsiniz. Şöyle der bilge: “HARESE" nedir bilir misin oğlum? Bildiğin o "hırs, haris, ihtiras, muhteris" sözleri hareseden türemiştir. Harese şudur evladım. Develere çöl gemileri derler bilirsin, bu mübarek hayvan üç hafta yemeden içmeden, aç susuz çölde yürür de yürür; o kadar........

© Denge