Dok se ne pobune ili ih ne blokiraju, mi univerzitete kao ustanove visokog obrazovanja i naučnog istraživanja mahom uzimamo zdravo za gotovo. I kao da su oduvek tu. Osim roditelja koji bi da im mladunčad „upišu fakultet“, i eventualno ga završe. A treba slušati svoju mater. Jer univerzitet jeste jedna od najvažnijih i najsvetlijih institucija koju je smislila ljudska životinja – ikada. Ona se pojavljuje još u srednjovekovnoj Evropi u 12. i 13. veku kada se grupe nastavnika (philosophiae doctor) i studenata iz svih delova Evrope okupljaju u određenim gradovima i udružuju u zasebne obrazovne i društvene zajednice – universitas. Kako je do toga došlo? Priča o viziji univerziteta može osvetliti i njegovu današnju ulogu kao toposa pobune i prostora slobode. Jer, srednji vek nije bio samo doba mraka, već i doba – univerziteta.

U srednjem veku, termin universitas odnosio se na razne vrste udruženih tela, esnafskih organizacija ili saveza, pa samim tim i na zajednice nastavnika, naučnika i studenata (universitas magistrorum et scholarium), odnosno i na udruživanje građana „radi učenja“ (universitas studii). I već u 13. veku, ova udruženja – i to direktnom podrškom pape – dobijaju autonomiju nasuprot i sekularnim i biskupskim (državnim i crkvenim) vlastima u gradu. Univerzitetska organizacija podrazumevala je i „integraciju intelektualnog života sa životom grada“, iako su i nastavno osoblje, studenti, kao i „vidici univerziteta“ nesumnjivo „prevazilazili lokalne ili gradske okvire“, rečima čuvenog istoričara Žaka Le Gofa (1982). Akademska zajednica je po definiciji međunarodna dok je univerzitet institucija koja među prvima, već 900 godina, neguje duh ili viziju – univerzalizma i kosmopolitizma. Kako ističe pedagoškinja visokog obrazovanja Biljana Lungulov (2022), univerzalne vrednosti sistematskog širenja ljudskog znanja ostaju u samom središtu institucije kao što je univerzitet.

U najopštijem smislu, univerziteti predstavljaju organizacije i društvene institucije koje su posvećene izučavanju i unapređenju ljudskog znanja. Oni okupljaju „celokupnost“ (universitas) profesora i studenata jednog grada. Od svog nastanka, 300 godina pre Boja na........

© Danas