Ekonomik ve toplumsal süreçlerde rasyonalite, karar alıcı aktörlerin kendi çıkarlarını maksimize edecek, toplumsal faydayı artıracak ve uzun vadede sürdürülebilir sonuçlar doğuracak tercihlerde bulunmasını ifade eder. Rasyonel bir işleyişte kurumlar, bireylerin haklarını koruyarak adil ve verimli bir piyasa düzeni yaratmaya hizmet ederler. Ekonomide bu kurumlardan olan sendikaların varlık nedeni de bu bağlamda değerlendirildiğinde, çalışan ve işveren arasındaki yapısal güç dengesizliğini azaltmak ve toplumsal düzeyde daha adil bir dağılım mekanizması yaratmak üzerine kuruludur. Nitekim çalışan kesimin tek başına sahip olduğu sınırlı pazarlık gücü, kolektif örgütlenme yoluyla artırılır; bu sayede hem ekonomik hakların korunması hem de çalışma barışının tesis edilmesi mümkün hale gelir.

Sarı Boyalı Binadan Sararan Yüzlere

Ne var ki, çalışma hayatının temel aktörlerinden biri olan sendikaların tarihsel misyonlarından saparak “sarı sendikacılık” biçiminde tezahür eden irrasyonel bir görünüm sergilediği görülür zaman zaman… Sarı sendikalar, görünüşte çalışanların çıkarlarını temsil etse de pratikte işverenlerin veya siyasal iktidarların çıkarlarını önceleyen bir işleyiş geliştirir ve bu durum emek-sermaye dengesi açısından irrasyonel sonuçlar doğurur. Bu durum kısa vadede işverenlere maliyet avantajı yaratsa da uzun vadede çalışanların hak kaybına, toplu pazarlık gücünün erozyonuna ve sendikalara duyulan güvenin zedelenmesine yol açar.

Ancak sarı sendikaların makroekonomideki uzun vadeli sonuçları bunlarla sınırlı değildir. Piyasa etkinliğini bozucu rollerinden ötürü, sarı sendikaların faaliyetleri, yalnızca çalışanların refahını değil, toplumsal düzeyde verimlilik ve adalet dengesini de bozan irrasyonel bir pratik üreterek, sürdürülebilir ekonomik büyümenin, kalkınma ve refahın da kaybedilmesine yol açarlar.

İrrasyonalitenin ise burada iki düzeyde kendini gösterdiğini söyleyebiliriz. İlk olarak, bireysel düzeyde çalışanların örgütlenme özgürlüğü sınırlanır ve kolektif eylem kapasitesi zayıflatılır. Bu, çalışanların rasyonel olarak haklarını koruyacak bir mekanizmaya ulaşmalarını engelleyerek piyasa içinde güçsüzleşmelerine yol........

© Daktilo1984