Hızla bir reform hamlesine girişmek zorundayız. Hatta bir değil, üç tür reformu aynı anda gerçekleştirmeliyiz. “Üç cisim problemine” benzer bu durumu, 24 Ocak Kararları’nın yıldönümünde konuşalım.

Meselelerini Mesele Etmeyen Ülke

Altı ay önce bu sayfalarda yazmıştım: “En büyük meselemiz, meselelerimizi çözememek. Bir düşünün. Son on yılda neyi hallettik? Kültürel fay hatları gibi karmaşık ve duygusal alanlar bir yana, enflasyon, taksiler, başıboş sokak köpekleri, depreme hazırlık gibi alanlarda ne başardık? Onu da geçtim, rasyonel bir çözüm müzakeresi yaptık mı?”

Bu durum dört büyük sıkıntı yaratıyor. Birincisi, vasatlığı giderek kanıksamak. İkincisi, zaman kaybı sonucunda, hele de teknolojinin dev adımlarla ilerlediği günümüzde, büyük bir fırsat maliyetine katlanmak. Üçüncüsü, halının altına süpürülen problemlerin giderek çetrefilleşmesi neticesinde iyice çözülemez hale gelmesi. Nihayet, dördüncüsü, “gemisini kurtaran kaptan” bencilliği, “bizden adam olmaz” yılgınlığı ve “dünya bizi kıskanıyor” kibri arasında sıkışmak.

Türkiye’yi acilen reform rayına oturtmamız şart. Siyasi yelpazenin her iki kanadının bu işten kazancı olabilir. İktidar açısından, seçimsiz olacağı ifade edilen 3.5 sene var. Üstelik hem yürütmenin hem yasamanın kontrolü iktidar bloğunda. Muhalefet açısından, yerel seçimlerde ana muhalefet tarafından kazanılan/ korunan pek çok önemli belediye var. Üstelik, genel olarak, çeyrek asırlık bir iktidara alternatif olma yolu ciddi bir reform programını sunabilmekten geçiyor. O halde, buyurun reform yarışına!

Üç Cisim Problemi

Bir Netflix dizisiyle meşhur olan üç cisim problemi, bir fizik meselesi. İki cisim (örneğin ay ve dünya) arasındaki ilişkiyi tahmin edebiliyoruz. Ancak üçüncü bir cisim (örneğin güneş) devreye girdiğinde hesaplar çetrefilleşiyor. Bir kütlenin diğerlerine göre çok küçük olması veya yörüngesinin belli bir biçimde olması gibi varsayımlar yapmak gerekiyor. Newton’dan beri tam olarak çözülemeyen bu meseleye şimdi de yapay zeka el attı. Bakalım yeni teknoloji eski problemleri çözebilecek mi?

Peki, bizim her biri birbiriyle ilintili “üç cisim problemimiz” ne?

Üç Reform Problemi

Problemimizi pist, uçak ve benzine benzetebiliriz. Birinde atılan (veya atılmayan) adımlar diğerlerini etkiliyor. Birindeki meseleyi çözmeden diğerlerinin anlamı kalmıyor.

Bir: Pist. Ahmet Cevdet Paşa’nın 150 sene önce vurguladığı devlet-i muntazama, yani düzgün işleyen bir devlet mekanizması konusunu hâlâ çözemedik. Uçağımızı kaldıracağımız pist delik deşik.

Kartalkaya’da yaşanan facia ve sonrasında yaşananlar buna en son örnek. Her gün 35 milyar TL para ödediğimiz devlet ile aramızdaki toplum sözleşmesi hâlâ bir muamma. 2023 İzmir İktisat Kongresi’ndeki Yeninin Yürüyüşü başlıklı konuşmamda ifade etmiştim: (tamamı için: https://benimpencerem.com/yeninin-yuruyusu-vizyon-irade-icraat/)

“İcraatları sorgulanamaz Tanrı devletin 21. yüzyılda yeri yok. Her şeye karışan, bazen seven bazen döven, baba devletin de yeri yok. Ahbap-çavuş ilişkilerinde boğulan, herkese istihdam sunan, girişimciye rakip çıkan işletmeci devletin de yeri yok. Kağıt, mühür, imza ile ayak bağı olan devletin zaten yeri yok. Ama kalkınmayı boş veren, rekabetin kurallarını koymayan, tüketiciyi korumayan devletin de 21. yüzyılda yeri yok. Yeni devlet şeffaf işler ve hesap verir. Kural koyar ve işletir. Hür teşebbüsün önünü açar ve geride kalan vatandaşlarına........

© Daktilo1984