Mustafa Kemal Atatürk’ün isteğiyle 1928 yılında İstanbul’da “Büyükdere Meyve Islah Enstitüsü” kuruldu. Bu enstitü bünyesinde 1935 yılında “Meyve Bahçıvanı Yetiştirme Yurdu” açıldı. 1997 yılında özelleştirilen, eğitim öğretim faaliyetlerine son verilen ve zamanla çürümeye bırakılan Atatürk’ün mirası Büyükdere Fidanlığı, Cumhuriyet’in 100 yılında, Ekrem İmamoğlu başkanlığındaki İBB tarafından “Büyükdere Atatürk Fidanlığı” adıyla İstanbul’a ve Türkiye’ye kazandırıldı.

Bu hafta bayrama uygun bir şeyler yazmak istedim. Sizlere bugün, kısa süre önce yeniden canlandırılan Atatürk’ün mirası “Büyükdere Fidanlığı”nın ilham veren öyküsünü anlatacağım.

Atatürk’ün kurduğu Cumhuriyet, sadece Türkiye’de egemenliğin kayıtsız şartsız millete verildiği bir siyasi rejim değil, aynı zamanda Türkiye’nin her bakımdan aydınlanma, çağdaşlaşma ve uygarlaşma projesidir.

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçilirken Türkiye’de nüfusun yaklaşık yüzde 80’i köylerde yaşıyor ve tarımla uğraşıyordu. Ancak tarım ilkel yöntemlerle yapılıyordu. Çiftçi topraksız, araç gereçsiz, sermayesiz ve bilgisizdi. Yeni kanunlar çıkarmak, çiftçiyi topraklandırmak, çiftçiye kredi vermek, tarım araç gereçleri, tohum ve fidan dağıtmak, köylüyü ve çiftçiyi bilgilendirmek ve modern yöntemlerle tarımsal üretimi artırmak gerekiyordu. Bunun için yeni bir köy ve tarım politikasına, tarım mühendislerine, tarım okullarına, tohum ıslah istasyonlarına, deneme tarlalarına, örnek çiftliklere ve fidanlıklara ihtiyaç vardı.

Mustafa Kemal Atatürk, “Üreten köylü milletin efendisidir” diyerek yola çıktı. Cumhuriyet Halk Partisi Hükümeti tarafından; 1924’te “Köy Kanunu” çıkarıldı. 1925’te Osmanlı’dan kalan “Aşar Vergisi” kaldırıldı. Çiftçiye uygun kredi vermek için Ziraat Bankası yeniden yapılandırıldı. Atatürk Orman Çiftliği başta olmak üzere örnek çiftlikler kuruldu. Topraksız köylüye toprak dağıtılmaya başlandı. Atatürk, 1 Kasım 1926’da TBMM’de yaptığı konuşmada, “Ziraat teşkilatımızı, ziraat okullarımızı, ziraat faaliyetlerinizi bilimsel yöntemler dâhilinde düzenlemek” gerektiğini söyledi. 1927’de “Ziraat Eğitiminin İyileştirilmesi Kanunu” çıkarıldı. 1929’da Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu. Avrupa’dan tarım mühendisleri getirildi. Tarım öğrenimi için yurtdışına öğrenci gönderildi.1930’da Ankara’da kurulan “Yüksek Ziraat Mektebi”, 1933’te beş bölümden oluşan “Yüksek Ziraat Enstitüsü”ne dönüştürüldü. 1930’da İstanbul, Bursa, İzmir ve Adana’da “Orta Ziraat Okulları” açıldı. Ayrıca “Hayvan Sağlık Memurları Okulu” açıldı. Osmanlı’dan kalan 3 ziraat okulu iyileştirildi ve bunlara ek İzmir, Erzincan, Kastamonu, Konya, Çorum, Sivas, Erzurum, Edirne ve Balıkesir’de 9 yeni “Uygulamalı Ziraat Okulu” açıldı. Bursa, Tekirdağ, Edirne, Antalya, Erzincan ve Diyarbakır’da “İpek Böcekçiliği Okulları” açıldı. Ankara ve Adana’da Tarım Makinist Okulları açıldı. 1943- 1947 yılları arasında 5 Teknik Ziraat Okulu ve 2 Teknik Bahçıvanlık Okulu açıldı. Köylüye tarım araç gereçleri, tohum ve fidan dağıtıldı. Bunun için ülkenin çeşitli yerlerinde tohum ıslah istasyonları, deneme tarlaları ve fidanlıklar kuruldu.

1926-1948 yılları arasında İstanbul, Eskişehir, Adapazarı, Ankara, Kayseri, Antalya, Erzurum ve Samsun’da “Tohum Islah İstasyonları”, Ordu, Çorum, Konya, Erzurum, Kayseri ve Atatürk’ün Örnek Çiftliklerinde “Deneme Tarlaları”; İstanbul, Adapazarı, Eskişehir, Ankara, Antalya, Samsun, Bilecik, Lüleburgaz ve Erzurum’da “Tohum Üretme Çiftlikleri” kuruldu. Ayrıca Adana Bölge Pamuk Araştırma Enstitüsü, Rize Çay Araştırma Enstitüsü, Bursa İpekböcekçiliği Enstitüsü, Maltepe Tekel Enstitüsü kuruldu.

FİDANLIKLAR

Genç Cumhuriyet, tarım politikaları kapsamında tohum gibi fidan konusuna da büyük önem verdi. Özellikle meyveciliğe ağırlık verildi.

Alman bilim insanı Walter Gleisberg’in hazırlayıp 1936’da Tarım Bakanlığı’na sunduğu........

© Cumhuriyet