Türkiye’de yaklaşık 2.8 milyon Suriyeli geçici koruma altındadır. Geçici koruma, kitlesel akınlarda uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirmeye alınamayan yabancılar hakkında uygulanan istisnai bir prosedürdür. Uluslararası hukuk, bu kişilere asgari düzeyde haklar tanınmasını ve geri göndermeme (non-refoulement) ilkesine uyulmasını öngörmektedir. Günümüzde bu ilke insan hakları hukukunun ve uluslararası örf ve âdet hukukunun bir parçası haline gelmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’nin bu ilkeyi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin işkence ve kötü muameleyi yasaklayan 3. maddesi üzerinden, yaygın şiddet veya ulusal güvenliği ilgilendiren durumlarda da geçerli olacak şekilde yorumlaması, bu ilkeyi mutlak bir yasak haline getirmiştir.

Geçici koruma rejimi için süre sınırı bulunmamaktadır ve ülkemizde bu rejimin ne kadar süreceği belirsizliğini korumaktadır. Geçici Koruma Yönetmeliği’ne göre geçici koruma rejimi toplu veya bireysel olarak sona erdirilebilir. Ayrıca rejim sona erdiğinde kişilerin ülkelerine dönüşlerinin esas olduğu kabul edilmektedir.

Suriye’deki rejim değişikliğinin ardından gönüllü geri dönüş tartışmaları başlamıştır. Gönüllü geri dönüş, kişinin ülkesini terk etme nedenlerinin ortadan kalkmasıyla, ülkesine bilinçli ve rızaya dayalı dönüşünü ifade eder. Uluslararası toplumca en çok tercih edilen kalıcı çözümlerden biridir.

Uluslararası hukukta net kurallar bulunmasa da geri dönüşün objektif bir değerlendirmenin ardından kişilerin ülkelerini terk etmelerine neden olan durumun sona ermesi, dönüşün makul olduğunun ve geri göndermeme ilkesine aykırı olmadığının tespit edilmesi ve insan onuruna ve güvenliğine uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi durumunda olanaklı bir çözüm olduğu söylenebilir.

Suriye’deki belirsizlik ve istikrarsızlık sürmektedir. Geri dönüşe ilişkin olarak göz önünde bulundurulması gereken konuların başında Suriye’de hangi bölgenin hangi aktör tarafından kontrol........

© Cumhuriyet