Του Κωστή Ε. Μαυρικάκη (*)

Η Ανατολική Μεσόγειος δεν είναι απλά ένα γεωγραφικό σύνολο από ακτογραμμές, νησιά και ηπείρους· είναι ένα διηνεκές θέατρο συγκρούσεων, ανταγωνισμών και σκακιέρα στρατηγικών συμφερόντων. Από την εποχή των Φοινίκων, των Ελλήνων, των Ρωμαίων, των Πτολεμαίων μέχρι και τα νεωτερικά χρόνια, καμία κρατική οντότητα στις ακτές της, δεν υπήρξε αυτοτελώς κυρίαρχη χωρίς την εμπλοκή ετερογενών δυνάμεων και παραγόντων.

Η ιστορική αυτή θάλασσα μητρίδα πολιτισμών και θρησκειών που συνδέει τρεις ηπείρους, περιβάλλει κρίσιμες θαλάσσιες αρτηρίες (Γιβραλτάρ, Σουέζ, Αιγαίο, Δαρδανέλλια), περικλείει νησιά-προγεφυρώματα (Κύπρος, Κρήτη, Ρόδος) και φιλοξενεί κράτη που δεν ορίζουν από μόνα τις στρατηγικές τους επιλογές.

Η κομβική της θέση στον κόσμο, την καθιστά εξαρτημένη από τις επιδιώξεις ετερογενών συμφερόντων. Μεγάλες αυτοκρατορίες παλαιότερα, και ΝΑΤΟ, Ρωσία, ΗΠΑ, Ε.Ε., περιφερειακές δυνάμεις όπως Τουρκία και Ισραήλ σήμερα, ερίζουν την παρουσία τους εκεί.

Το παρελθόν προβάλλει τη Μεσόγειο, ως μόνιμη γεωπολιτική σκηνή μιας Μεγάλης θάλασσας με διαρκή ετεροκαθορισμό και εντάσεις. Από την αρχαιότητα οι πόλεις-κράτη του Αιγαίου εξαρτιόνταν από τις παράκτιες αυτοκρατορίες της. Αθηναίοι, Καρχηδόνιοι, Ρωμαίοι, Πτολεμαίοι στα ελληνιστικά χρόνια κ.λπ.. και αργότερα το Βυζάντιο ασκούσαν επιρροές μέσω θρησκευτικών, πολιτισμικών και εμπορικών ανταλλαγών, μέχρι που σταδιακά όταν τις έχαναν, περνούσαν σαν ανάμνηση στην Ιστορία.

Στην Οθωμανική εποχή η Ανατολική Μεσόγειος καθίσταται «εσωτερική λίμνη» της Πύλης, με άμεσες εξαρτήσεις από ευρωπαϊκές οικονομίες. Στη νεότερη εποχή οι αποικιοκρατικές δυνάμεις διαμόρφωσαν σύνορα και καθεστώτα. Στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου η περιοχή γίνεται ανταγωνιστικό πεδίο ΗΠΑ – ΕΣΣΔ, χωρίς αυτονομία των περιφερειακών παικτών.

Σήμερα η Μεσόγειος διαπερνάται ξανά από τον ετεροκαθορισμό στη στρατηγική της αποδιοργάνωση. Χαρακτηρίζεται από παράλληλες κρίσεις σε χώρες όπως Λιβύη, Συρία, Λίβανος,........

© Cretalive